(Zawgyi/Unicode)
ကိုဗစ်ရောဂါဒဏ် အဓိကခံနေရတဲ့ ရန်ကုနု်မှာ ဆေးရုံဝန်ထမ်းတွေအခြေအနေဘယ်လိုရှိနေတာကို၊ ကျန်းမာရေးနဲ့ အားကစားဝန်ကြီးဌာန ပြောခွင့်ရကို ကိုဝင်းမင်းက မေးရာမှာ၊ ဒေါက်တာသန်းနိုင်စိုးက၊ အရင်အစပိုင်းမသိချိန်မှာ အုပ်စုလိုက်ကူးစက်ခံခဲ့ရပေမဲ့၊ နောက်ပိုင်းအနည်းငယ်သာရှိပြီး၊ တဖြည်းဖြည်းထိန်းလာနိုင်ပြီလို့ ဆိုပါတယ်။
ဒေါက်တာသန်းနိုင်စိုး။ ။ အစပိုင်းမှာတော့ သိပ်ပြီးတော့ Awareness (သတိပြုမူ) မရှိသေးတဲ့အချိန်ပေါ့ ဆရာရယ်။ အဲဒီတုန်းက COVID က စစချင်း Silent Carrier (အသံတိတ်ကူးစက်သူ) က များတဲ့အချိန်မှာပေါ့နော်၊ အဲဒီအချိန်မှာ Precaution (ကြိုတင်သတိပြုကာကွယ်မူ) လေးလည်း၊ နည်းနည်း ကျနော်တို့ဘက်ကလည်း လျော့သွားတာပေါ့နော်။ COVID အဲလောက်အခြေအနေဖြစ်မယ် မထင်ဘူး။ Ward (လူနာဆောင်) တစ်ခုတည်းက ဆရာမတွေရော ဆရာဝန်တွေရော ထိတယ်၊ Ortho (အရိုးရောဂါကုဌာန) တွေလည်း ထိကြတယ်ပေါ့နော်။ နောက် အဲဒီမှာ ပြန်ပြီးတော့ စစ်လိုက်တဲ့အခါကျတော့ Positive (ပိုးရှိတာ) ဖြစ်တဲ့ Patient (လူနာ) က Ward (လူနာဆောင်) ထဲမှာ လာတက်သွားတဲ့ Patient။ အဲဒီလူနဲ့ Contact (ထိတွေ့) တဲ့လူက ဆရာဝန်တွေ ဆရာမတွေပါတာပေါ့နော်။ အဲဒီကနေမှ ဆက်လိုက်တဲ့အခါကျတော့မှ ၅၀ ကျော်လောက်အထိ ဖြစ်သွားတယ်။
ကိုဝင်းမင်း။ ။ ဟုတ်ကဲ့ အဓိကတော့ ဒီရောဂါဖြစ်နေတဲ့ အနေအထားမပြင်းထန်သေးတဲ့အနေအထားမှာ လူနာတွေမှာ ဒီပိုးး မရှိနိုင်ဘူးဆိုပြီးတော့။
ဒေါက်တာသန်းနိုင်စိုး။ ။ Silent Carrier (အသံတိတ်ပိုးကူးသူ) တွေနဲ့ တွေ့သွားတာပေါ့ဆရာရယ်။ Asymptomatic (လက္ခဏာမပြတဲ့သူ) ပေါ့။
ကိုဝင်းမင်း။ ။ အခုနောက်ပိုင်းရော အဲဒီအခြေအနေ။
ဒေါက်တာသန်းနိုင်စိုး။ ။ နောက်ပိုင်းကတော့ ကြိုကြားကြိုကြား တွေ့ရတာတော့ ရှိတယ်ဆရာ။ ခုနလို အုပ်လိုက်ကြီး ထိတာတော့ သိပ်မရှိတော့ဘူး ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ဒီနောက်ပိုင်းကျတော့ Infection Prevention Control (ကူးစက်မူကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေး) ပေါ့နော်။ နောက်ပိုင်းက ဘယ်အခြေအနေလဲဆိုတော့ လူနာဆီက တိုက်ရိုက်ထိတာ တော်တော်နည်းသွားတယ်။ လူနာဆီက တိုက်ရိုက်ထိတာ တော်တော်နည်းပြီးတော့၊ ကိုယ့်အချင်းချင်း ထိတာများတယ်။ နောက်ပိုင်းမှာ Cluster (အစုငယ်) လေးတွေပေါ့၊ ၅ ယောက် ၆ ယောက်တတွဲထိတာရှိတယ်။ အဲဒါကျတော့ သူက ထမင်းအတူတူစားတဲ့အချိန်ပေါ့နော်။ ဒီ Mask (ပါးစပ်နဲ့နှာခေါင်းစည်း) ကို ချွတ်တယ်၊ သူတို့ကလည်း တစ်နေ့တာပေါေ့နာ် PPE (အကာအကွယ်ဝတ်စုံ) နဲ့ တချိန်လုံးနေရတဲ့အချိန်ကျတော့၊ ဒီထမင်းစားတဲ့အချိန် ကိုယ့်အချင်းချင်းပေါ့နော၊် ဆုံတဲ့အချိန်လေး စကားတွေပြောဖြစ်ကြ၊ ကိုယ့်ဂျိုင့်မှာပါတဲ့ဟာ သူ့ကို ထည့်ပေးပေါ့နော်။ အဲဒီအချိန်မှာ ထိထားတဲ့လူတယောက်ပါ့နော်၊ တစ်နေရာကနေထိလာတယ်ပေါ့နော်၊ ဆေးရုံတစ်ရုံကလာပြီးတော့ တာဝန်ထမ်းဆောင်တယ်ပေါ့နော်။ သူကလည်း သူ့ကိုယ်သူူ ထိထားမှန်းမသိဘူးပေါ့နော်။ ဒီဘက်က အပေါင်းအသင်းနဲ့လည်း သူ စုပြီးတော့ စားလိုက်တယ်ပေါေ့နာ်၊ ကူးသွားတာတွေလည်းရှိတယ်ပေါ့။ နောက်ပိုင်းကတော့ Infection Prevention and Control (ကူးစက်မူကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေး - IPC) ကတော့ တော်တော်လေး ကောင်းလာတယ်။ Awareness (သတိပြုမိတာ) တက်လာတာနဲ့ IPC တက်လာတာပေါ့။
ဝေဘာဂီတို့ တောင်ဥက္ကလာဘက်မှာဆိုရင်၊ တော်တော်ကြီးကို ကောင်းလာတယ်ပေါ့။ ဝေဘာဂီဆို ထိတဲ့လူ မရှိသလောက်ပဲ။ တောင်ဥက္ကလာကတော့ ထိတဲ့လူ နည်းနည်းတော့ရှိတယ်။ အဲဒါကလည်း ခုနကပြောတဲ့ တခြားဆေးရုံတစခုကနေ လာရောက်တာဝန်ထမ်းဆောင်တဲ့ စေတနာ့ဝန်ထမ်း ဆရာဝန်ပေါ့၊ Volunteer ပေါ့။ ဆေးရုံဝန်ထမ်းကူးစက်မူ ရှိတယ်လို့ပဲပြောရမှာပေါ့ဆရာရယ်။ ဒါပေမယ့် Casualty (ထိခိုက်သေဆုံး) ဖြစ်သွားလောက်တဲ့အထိ၊ အဲလိုမျိုးတော့ တယောက်မှ မရှိသေးပါဘူးဆရာရယ်။
ကိုဝင်းမင်း။ ။ နောက်ဒီ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းအပြင်ပေ့ါနော၊် ဆေးရုံမှာရှိတဲ့ ဝန်ထမ်းတွေ ကူးစက်ခံရမှုအနေအထားရော။
ဒေါက်တာသန်းနိုင်စိုး။ ။ ဓါတ်ခွဲဝန်ထမ်း ထိတာတွေလည်းရှိတယ် ဆရာ။ နောက်ပိုင်းကျတော့မှ ပြန်စစ်တော့မှလေ။ တချို့ဆိုရင်တော့ မြဝတီတို့ဘာတို့မှာ လုပ်တဲ့ဟာတွေတော့၊ အုပ်စုလိုက်သွားတယ် ဆရာ အဲဒီမှာ ထိတာသိပ်မရှိဘူး၊ ဒါကျနော်တို့ ပထမ ဖြစ်တဲ့အချိန်တုန်းကပေါ့နော်။ ဒုတိယတစ်ခါမှာတော့ တချို့ ဓါတ်ခွဲဝန်ထမ်းတွေ ထိတယ်ပေါ့နော်။ အခု ကျနော်တို့ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေကို သီးခြားလေးထားပြီး နေနိုင်မယ့်နေရာလေးတွေပေါ့နော်၊ သူတို့လည်း Motivation (အလုပ်လုပ်ချင်စိတ်) ပြန်ရအောင်၊ အမြန်ဆုံးနဲ့ အလုပ်ပြန်ဝင်နိုင်အောင်၊ အဲလိုနေရာလေးတွေ၊ စင်တာလေးတွေ တည်ထောင်ထားတာရှိပါတယ်။
ကိုဝင်းမင်း။ ။ ဟုတ်ကဲ့ နောက်ကော ဆေးရုံတွေမှာ လူနာအရေအတွက်ကလည်း များလာတာပေါ့နော်။ အဲဒီအခါကျတော့ ဆေးရုံတွေလည်း ထပ်ချဲ့တဲ့အခါကျတော့လေ၊ ဝန်နဲ့အား (လူနာနဲ့ဆေးဝန်ထမ်း)။
ဒေါက်တာသန်းနိုင်စိုး။ ။ အခုကတော့ ကျနော်တို့ ကုတင် ၁ သောင်းကျော်လောက် ရပြီပေါ့နော်။ အဲဒီမှာ လက်ရှိအနေအထားနဲ့၊ ကျန်တိုင်းနဲ့ ပြည်နယ်တွေက လာပြီးကူတဲ့လူတွေ၊ စေတနာ့ဝန်ထမ်း ၊ မြန်မာနိုင်ငံ ဆရာဝန်အသင်းက ဆရာဝန်တွေ သူတို့က ဆေးရုံတွေ၊ Medical Facility (ဆေးရုံ) တွေမဟုတ်ဘဲ၊ ခုနက Anosmia Facility (အနံ့ပျောက်သူစောင့်ကြည့်ရေးစင်တာ) လိုဟာမျိုးတွေပေါ့နော်၊ သူတို့ဝင်ပြီး လုပ်အားပေးနေပါတယ်။ ဆေးကျောင်းသားတွေ၊ သူနာပြုကျောင်းသားတွေ အများကြီးပါပဲ ဆရာ တကယ့်ကို တက်တက်ကြွကြွနဲ့ကို ကူညီနေကြတယ်။ ခုနက သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ Ambulance (အရေးပေါ်လူနာတင်ယာဉ်) တွေ၊ အလှူရှင်တွေကလည်း အလှူရှင်အလျောက်ပေါ့ဆရာရယ်။ တစ်ဖက်မှာ ပြန်ကောင်းတဲ့လူတွေက ထွက်လာပြီပေါ့ သူတို့ Experience (အတွေ့အကြုံ) တွေ Share (မျှဝေ) ပေးတာတို့ ဘာတို့ပေါ့နော် ဒါတွေကတော့ စပြီးတော့ လည်ပတ်နိုင်ပြီပေါ့။
ကိုဝင်းမင်း။ ။ ဟုတ်ကဲ့ ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်ဆရာ၊ မကြာခင် ရောဂါကူးစက်မူကို ထိန်းချုပ်နိုင်ပါစေလို့လည်း ဆုတောင်းပေးလိုက်ပါတယ်။
.............
ဆေးရုံဝနျထမျးတှေ ကိုဗဈကူးစကျမှု နောကျဆုံးအခွအေနေ
(Unicode)
ကိုဗဈရောဂါဒဏျ အဓိကခံနရေတဲ့ ရနျကုနုျမှာ ဆေးရုံဝနျထမျးတှအေခွအေနဘေယျလိုရှိနတောကို၊ ကနြျးမာရေးနဲ့ အားကစားဝနျကွီးဌာန ပွောခှင့ျရကို ကိုဝငျးမငျးက မေးရာမှာ၊ ဒေါကျတာသနျးနိုငျစိုးက၊ အရငျအစပိုငျးမသိခြိနျမှာ အုပျစုလိုကျကူးစကျခံခဲ့ရပမေဲ့၊ နောကျပိုငျးအနညျးငယျသာရှိပွီး၊ တဖွညျးဖွညျးထိနျးလာနိုငျပွီလို့ ဆိုပါတယျ။
ဒေါကျတာသနျးနိုငျစိုး။ ။ အစပိုငျးမှာတော့ သိပျပွီးတော့ Awareness (သတိပွုမူ) မရှိသေးတဲ့အခြိနျပေါ့ ဆရာရယျ။ အဲဒီတုနျးက COVID က စစခငြျး Silent Carrier (အသံတိတျကူးစကျသူ) က မြားတဲ့အခြိနျမှာပေါ့နောျ၊ အဲဒီအခြိနျမှာ Precaution (ကွိုတငျသတိပွုကာကှယျမူ) လေးလညျး၊ နညျးနညျး ကနြောျတို့ဘကျကလညျး လြော့သှားတာပေါ့နောျ။ COVID အဲလောကျအခွအေနဖွေဈမယျ မထငျဘူး။ Ward (လူနာဆောငျ) တဈခုတညျးက ဆရာမတှရေော ဆရာဝနျတှရေော ထိတယျ၊ Ortho (အရိုးရောဂါကုဌာန) တှလေညျး ထိကွတယျပေါ့နောျ။ နောကျ အဲဒီမှာ ပွနျပွီးတော့ စဈလိုကျတဲ့အခါကတြော့ Positive (ပိုးရှိတာ) ဖွဈတဲ့ Patient (လူနာ) က Ward (လူနာဆောငျ) ထဲမှာ လာတကျသှားတဲ့ Patient။ အဲဒီလူနဲ့ Contact (ထိတှေ့) တဲ့လူက ဆရာဝနျတှေ ဆရာမတှပေါတာပေါ့နောျ။ အဲဒီကနမှေ ဆကျလိုကျတဲ့အခါကတြော့မှ ၅၀ ကြောျလောကျအထိ ဖွဈသှားတယျ။
ကိုဝငျးမငျး။ ။ ဟုတျကဲ့ အဓိကတော့ ဒီရောဂါဖွဈနတေဲ့ အနအေထားမပွငျးထနျသေးတဲ့အနအေထားမှာ လူနာတှမှော ဒီပိုးး မရှိနိုငျဘူးဆိုပွီးတော့။
ဒေါကျတာသနျးနိုငျစိုး။ ။ Silent Carrier (အသံတိတျပိုးကူးသူ) တှနေဲ့ တှေ့သှားတာပေါ့ဆရာရယျ။ Asymptomatic (လက်ခဏာမပွတဲ့သူ) ပေါ့။
ကိုဝငျးမငျး။ ။ အခုနောကျပိုငျးရော အဲဒီအခွအေနေ။
ဒေါကျတာသနျးနိုငျစိုး။ ။ နောကျပိုငျးကတော့ ကွိုကွားကွိုကွား တှေ့ရတာတော့ ရှိတယျဆရာ။ ခုနလို အုပျလိုကျကွီး ထိတာတော့ သိပျမရှိတော့ဘူး ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ဒီနောကျပိုငျးကတြော့ Infection Prevention Control (ကူးစကျမူကာကှယျထိနျးခြုပျရေး) ပေါ့နောျ။ နောကျပိုငျးက ဘယျအခွအေနလေဲဆိုတော့ လူနာဆီက တိုကျရိုကျထိတာ တောျတောျနညျးသှားတယျ။ လူနာဆီက တိုကျရိုကျထိတာ တောျတောျနညျးပွီးတော့၊ ကိုယ့ျအခငြျးခငြျး ထိတာမြားတယျ။ နောကျပိုငျးမှာ Cluster (အစုငယျ) လေးတှပေေါ့၊ ၅ ယောကျ ၆ ယောကျတတှဲထိတာရှိတယျ။ အဲဒါကတြော့ သူက ထမငျးအတူတူစားတဲ့အခြိနျပေါ့နောျ။ ဒီ Mask (ပါးစပျနဲ့နှာခေါငျးစညျး) ကို ခြှတျတယျ၊ သူတို့ကလညျး တဈနေ့တာပေါေ့နာျ PPE (အကာအကှယျဝတျစုံ) နဲ့ တခြိနျလုံးနရေတဲ့အခြိနျကတြော့၊ ဒီထမငျးစားတဲ့အခြိနျ ကိုယ့ျအခငြျးခငြျးပေါ့နော၊ျ ဆုံတဲ့အခြိနျလေး စကားတှပွေောဖွဈကွ၊ ကိုယ့ျဂြိုင့ျမှာပါတဲ့ဟာ သူ့ကို ထည့ျပေးပေါ့နောျ။ အဲဒီအခြိနျမှာ ထိထားတဲ့လူတယောကျပါ့နောျ၊ တဈနရောကနထေိလာတယျပေါ့နောျ၊ ဆေးရုံတဈရုံကလာပွီးတော့ တာဝနျထမျးဆောငျတယျပေါ့နောျ။ သူကလညျး သူ့ကိုယျသူူ ထိထားမှနျးမသိဘူးပေါ့နောျ။ ဒီဘကျက အပေါငျးအသငျးနဲ့လညျး သူ စုပွီးတော့ စားလိုကျတယျပေါေ့နာျ၊ ကူးသှားတာတှလေညျးရှိတယျပေါ့။ နောကျပိုငျးကတော့ Infection Prevention and Control (ကူးစကျမူကာကှယျထိနျးခြုပျရေး - IPC) ကတော့ တောျတောျလေး ကောငျးလာတယျ။ Awareness (သတိပွုမိတာ) တကျလာတာနဲ့ IPC တကျလာတာပေါ့။
ဝဘောဂီတို့ တောငျဥက်ကလာဘကျမှာဆိုရငျ၊ တောျတောျကွီးကို ကောငျးလာတယျပေါ့။ ဝဘောဂီဆို ထိတဲ့လူ မရှိသလောကျပဲ။ တောငျဥက်ကလာကတော့ ထိတဲ့လူ နညျးနညျးတော့ရှိတယျ။ အဲဒါကလညျး ခုနကပွောတဲ့ တခွားဆေးရုံတစခုကနေ လာရောကျတာဝနျထမျးဆောငျတဲ့ စတေနာ့ဝနျထမျး ဆရာဝနျပေါ့၊ Volunteer ပေါ့။ ဆေးရုံဝနျထမျးကူးစကျမူ ရှိတယျလို့ပဲပွောရမှာပေါ့ဆရာရယျ။ ဒါပမေယ့ျ Casualty (ထိခိုကျသဆေုံး) ဖွဈသှားလောကျတဲ့အထိ၊ အဲလိုမြိုးတော့ တယောကျမှ မရှိသေးပါဘူးဆရာရယျ။
ကိုဝငျးမငျး။ ။ နောကျဒီ ကနြျးမာရေးဝနျထမျးအပွငျပေ့ါနော၊ျ ဆေးရုံမှာရှိတဲ့ ဝနျထမျးတှေ ကူးစကျခံရမှုအနအေထားရော။
ဒေါကျတာသနျးနိုငျစိုး။ ။ ဓါတျခှဲဝနျထမျး ထိတာတှလေညျးရှိတယျ ဆရာ။ နောကျပိုငျးကတြော့မှ ပွနျစဈတော့မှလေ။ တခြို့ဆိုရငျတော့ မွဝတီတို့ဘာတို့မှာ လုပျတဲ့ဟာတှတေော့၊ အုပျစုလိုကျသှားတယျ ဆရာ အဲဒီမှာ ထိတာသိပျမရှိဘူး၊ ဒါကနြောျတို့ ပထမ ဖွဈတဲ့အခြိနျတုနျးကပေါ့နောျ။ ဒုတိယတဈခါမှာတော့ တခြို့ ဓါတျခှဲဝနျထမျးတှေ ထိတယျပေါ့နောျ။ အခု ကနြောျတို့ ကနြျးမာရေးဝနျထမျးတှကေို သီးခွားလေးထားပွီး နနေိုငျမယ့ျနရောလေးတှပေေါ့နောျ၊ သူတို့လညျး Motivation (အလုပျလုပျခငြျစိတျ) ပွနျရအောငျ၊ အမွနျဆုံးနဲ့ အလုပျပွနျဝငျနိုငျအောငျ၊ အဲလိုနရောလေးတှေ၊ စငျတာလေးတှေ တညျထောငျထားတာရှိပါတယျ။
ကိုဝငျးမငျး။ ။ ဟုတျကဲ့ နောကျကော ဆေးရုံတှမှော လူနာအရအေတှကျကလညျး မြားလာတာပေါ့နောျ။ အဲဒီအခါကတြော့ ဆေးရုံတှလေညျး ထပျခြဲ့တဲ့အခါကတြော့လေ၊ ဝနျနဲ့အား (လူနာနဲ့ဆေးဝနျထမျး)။
ဒေါကျတာသနျးနိုငျစိုး။ ။ အခုကတော့ ကနြောျတို့ ကုတငျ ၁ သောငျးကြောျလောကျ ရပွီပေါ့နောျ။ အဲဒီမှာ လကျရှိအနအေထားနဲ့၊ ကနြျတိုငျးနဲ့ ပွညျနယျတှကေ လာပွီးကူတဲ့လူတှေ၊ စတေနာ့ဝနျထမျး ၊ မွနျမာနိုငျငံ ဆရာဝနျအသငျးက ဆရာဝနျတှေ သူတို့က ဆေးရုံတှေ၊ Medical Facility (ဆေးရုံ) တှမေဟုတျဘဲ၊ ခုနက Anosmia Facility (အနံ့ပြောကျသူစောင့ျကွည့ျရေးစငျတာ) လိုဟာမြိုးတှပေေါ့နောျ၊ သူတို့ဝငျပွီး လုပျအားပေးနပေါတယျ။ ဆေးကြောငျးသားတှေ၊ သူနာပွုကြောငျးသားတှေ အမြားကွီးပါပဲ ဆရာ တကယ့ျကို တကျတကျကွှကွှနဲ့ကို ကူညီနကွေတယျ။ ခုနက သယျယူပို့ဆောငျရေးနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ Ambulance (အရေးပေါျလူနာတငျယာဉျ) တှေ၊ အလှူရှငျတှကေလညျး အလှူရှငျအလြောကျပေါ့ဆရာရယျ။ တဈဖကျမှာ ပွနျကောငျးတဲ့လူတှကေ ထှကျလာပွီပေါ့ သူတို့ Experience (အတှေ့အကွုံ) တှေ Share (မြှဝေ) ပေးတာတို့ ဘာတို့ပေါ့နောျ ဒါတှကေတော့ စပွီးတော့ လညျပတျနိုငျပွီပေါ့။
ကိုဝငျးမငျး။ ။ ဟုတျကဲ့ ကြေးဇူးအမြားကွီးတငျပါတယျဆရာ၊ မကွာခငျ ရောဂါကူးစကျမူကို ထိနျးခြုပျနိုငျပါစလေို့လညျး ဆုတောငျးပေးလိုကျပါတယျ။
