အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံမှာ တောမီးကြောင့်ဖြစ်လာတဲ့ မီးခိုးမြူတွေဟာ ဒေသတွင်း မလေးရှား၊ စင်ကာပူနဲ့ ထိုင်းနိုင်ငံ တောင်ပိုင်းဒေသတွေအထိ ပျံ့နှံ့လာနေပြီး ကျန်းမာရေးအတွက် အန္တရာယ်ရှိတဲ့ အခြေအနေအထိ ဆိုးရွားလာနေရပါတယ်။ နှစ်စဉ်ဆိုသလို ကြုံလာနေရတဲ့ ဒေသတွင်း တောမီး လောင်ကျွမ်းမှု နဲ့ မီးခိုးမြူပျံ့နှံ့မှုကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းဖို့ သက်ဆိုင်ရာအစိုးရတွေကလည်း ကြိုးစား နေကြတာပါ။ ဒီအကြောင်း အပြည့်စုံကို မခင်ဖြူထွေးက ပြောပြပေးပါမယ်။
အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံမှာ နှစ်စဉ်ဖြစ်ပွားလေ့ရှိတဲ့ တောမီးကြောင့် အိမ်နီးချင်း အရှေ့တောင်အာရှ နိုင်ငံတွေမှာ မီးခိုးမြူ ဖုံးလွှမ်းတဲ့ ပြဿနာ ဆိုးဆိုးရွားရွား ကြုံနေရပြီး လူတွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကို အန္တရာယ်ပေးတဲ့အထိ ဖြစ်လာတာပါ။ မီးခိုးမြူတွေကြောင့် မျက်စိနာတာနဲ့ မျက်ရည် ခမ်းခြောက်တာ လို ဝေဒနာခံစားရသူတွေ အင်ဒိုနီးရှားနဲ့ မလေးရှားမှာ တနေ့တခြား များလာနေတာပါ။ ဒီလို အခြေအနေတွေကို ကိုင်တွယ် ဖြေရှင်းနိုင်ဖို့အတွက် သက်ဆိုင်ရာ အစိုးရတွေကလည်း ကြိုးစားနေပါတယ်။
အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံမှာ စစ်ရဟတ်ယာဉ်တွေသုံးပြီး တိမ်တွေပေါ်ကနေ ဓာတ်တုဆေးတွေ ဖြန်းချပြီး မိုးရွာအောင်လုပ်ဖို့ ကြိုးစားနေပါတယ်။ အိမ်နီးချင်း မလေးရှားနိုင်ငံမှာလည်း အစိုးရက အလားတူ ဆောင်ရွက်နေတဲ့အကြောင်း မလေးရှား သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး ဆိုင်ရာ ဝန်ကြီး Yeo Bee Yin ကပြောပါတယ်။
"ကျမတို့အစိုးရအနေနဲ့ တိမ်တွေကို မိုးရွာချအောင် လုပ်နိုင်မယ့်နည်းလမ်းတွေကို ရသလောက် လုပ်သွားပါမယ်။ မီးခိုးမြူမှုန်တွေကြောင့် ဒုက္ခခံစားနေရတဲ့ ပြည်သူတွေ ယာယီသက်သာရာ ရစေဖို့ပါ။”
လက်ရှိမှာတော့ မီးခိုးတွေကြောင့် အင်ဒိုနီးရှားနဲ့ မလေးရှားနိုင်ငံတွေမှာ လေယာဉ်ခရီးစဉ်တွေ နှောင့်နှေးခဲ့ရသလို၊ စာသင်ကျောင်းတွေ အများအပြား ပိတ်ထားရပါတယ်။ တောမီးအဓိက လောင်ကျွမ်းနေတဲ့ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ ဆူမားတရားကျွန်းနဲ့ ဘောနီယိုကျွန်းတွေမှာ စာသင်ကျောင်းတွေ ထောင်နဲ့ချီ ပိတ်ထားရသလို၊ မလေးရှားနိုင်ငံမှာတော့ မြို့တော် ကွာလာလာမ်ပူက ကျောင်းပေါင်း ၃၀၀ နီးပါး အပါအဝင် နိုင်ငံတဝှမ်းက ကျောင်းပေါင်း ၂၅၀၀ နီးပါး ပိတ်ထားရပါတယ်။
အလားတူ မီးခိုးမြူတွေကြောင့် စင်ကာပူနိုင်ငံမှာလည်း ကျန်းမာရေးအတွက် အန္တရာယ်ရှိတဲ့ အဆင့်အထိ လေထုညစ်ညမ်းလာနေတာကြောင့် ဒီသီတင်းပတ်ကုန် ကျင်းပဖို့ရှိတဲ့ Formula One ပြိုင်ကားပြိုင်ပွဲ အစီအစဉ်တောင် ဖျက်ရမယ့်အခြေအနေ ရှိနေပါတယ်။ ထိုင်းနိုင်ငံ တောင်ပိုင်းက ခရိုင်လေးခုမှာလည်း မီးခိုးမြူတွေက ကျန်းမာရေးအတွက် အန္တရာယ်ရှိတဲ့အဆင့် ဖြစ်လာလို့ သတိပေးချက်တွေ ထုတ်ပြန်ထားရပါတယ်။
ဥတုရာသီ ဖောက်ပြန်ပြောင်းလဲမှုတွေနဲ့ အတူ နှစ်စဉ်လိုလို ကြုံတွေ့လာနေရတဲ့ တောမီး လောင်ကျွမ်းမှုဟာ ဒေသတွင်း အရေးတကြီး ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းရမယ့် ကိစ္စတခုဖြစ်လာနေသလို၊ ဒေသတွင်းနိုင်ငံတွေ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက် ကိုင်တွယ်မှရလိမ့်မယ်လို့ မလေးရှား သဘာ၀ ပတ်ဝန်းကျင်ရေးရာ ဝန်ကြီး Yeo Bee Yin က ပြောပါတယ်။
"နိုင်ငံဖြတ်ကျော် ကြုံနေရတဲ့ ဒီမီးခိုးမြူ ပြဿနာကို ကျမတို့ တနိုင်ငံတည်းနဲ့ ဖြေရှင်းနိုင်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒေသအဆင့်၊ နိုင်ငံတကာအဆင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုတွေ လိုပါတယ်။ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံတွေ အားလုံးက ဒီပြဿနာကို ဖြေရှင်းချင်ကြ လိမ့်မယ်လို့ ကျမ ယုံကြည်ပါတယ်။”
အင်ဒိုနီးရှားတောမီးကြောင့်ဖြစ်လာတဲ့ မီးခိုးမြူပျံ့နှံ့မှုဟာ နောက်ပိုင်း နှစ်စဉ်ဆိုသလို ကြုံလာနေရသလို၊ ခုလိုဖြစ်ရတာဟာ အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံမှာ တရားမဝင် တောင်ယာ မီးရှို့မှုတွေကြောင့် ဖြစ်တယ်လို့ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတွေက စွပ်စွဲပြောဆိုနေတာပါ။ အင်ဒိုနီးရှားအစိုးရ ကတော့ ဒါကို ငြင်းဆိုထားပြီး ဒေသတွင်း တခြားနိုင်ငံတွေမှာလည်း အလားတူ တောမီး လောင်ကျွမ်းတာတွေ ရှိနေတဲ့အကြောင်း ပြောဆိုထားပါတယ်။
လက်ရှိ တောမီးလောင်ကျွမ်းမှုတွေနဲ့ ဆက်နွယ်ပြီးတော့လည်း မသင်္ကာသူတဲ့သူ၂၃၀ လောက်ကို ဖမ်းဆီးထားကြောင်း အင်ဒိုနီးရှား ရဲတပ်ဖွဲ့က ကြာသပတေးနေ့က ပြောပါတယ်။ တောင်ယာ ခုတ်ထွင်ရှင်းလင်းဖို့ မီးရှို့သူတွေ အနေနဲ့ ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေးဆိုင်ရာ ဥပဒေအရ အရေးယူခံရနိုင်ပြီး၊ အမြင့်ဆုံး ထောင်ဒဏ် ၁၀ နှစ် အထိလည်း ရင်ဆိုင်ရနိုင်ကြောင်းလည်း အင်ဒိုနီးရှား တာဝန်ရှိသူတွေက ပြောဆိုထားပါတယ်။
.............
{Unicode}
အငျဒိုနီးရှား တောမီး အိမျနီးခငြျးတှပေါ ထိခိုကျ
အငျဒိုနီးရှားနိုငျငံမှာ တောမီးကွောင့ျဖွဈလာတဲ့ မီးခိုးမွူတှဟော ဒသေတှငျး မလေးရှား၊ စငျကာပူနဲ့ ထိုငျးနိုငျငံ တောငျပိုငျးဒသေတှအေထိ ပြံ့နှံ့လာနပွေီး ကနြျးမာရေးအတှကျ အန်တရာယျရှိတဲ့ အခွအေနအေထိ ဆိုးရှားလာနရေပါတယျ။ နှဈစဉျဆိုသလို ကွုံလာနရေတဲ့ ဒသေတှငျး တောမီး လောငျကြှမျးမှု နဲ့ မီးခိုးမွူပြံ့နှံ့မှုကို ကိုငျတှယျဖွရှေငျးဖို့ သကျဆိုငျရာအစိုးရတှကေလညျး ကွိုးစား နကွေတာပါ။ ဒီအကွောငျး အပွည့ျစုံကို မခငျဖွူထှေးက ပွောပွပေးပါမယျ။
အငျဒိုနီးရှားနိုငျငံမှာ နှဈစဉျဖွဈပှားလေ့ရှိတဲ့ တောမီးကွောင့ျ အိမျနီးခငြျး အရှေ့တောငျအာရှ နိုငျငံတှမှော မီးခိုးမွူ ဖုံးလှှမျးတဲ့ ပွူနာ ဆိုးဆိုးရှားရှား ကွုံနရေပွီး လူတှရေဲ့ ကနြျးမာရေးကို အန်တရာယျပေးတဲ့အထိ ဖွဈလာတာပါ။ မီးခိုးမွူတှကွေောင့ျ မကြျစိနာတာနဲ့ မကြျရညျ ခမျးခွောကျတာ လို ဝဒေနာခံစားရသူတှေ အငျဒိုနီးရှားနဲ့ မလေးရှားမှာ တနေ့တခွား မြားလာနတောပါ။ ဒီလို အခွအေနတှေကေို ကိုငျတှယျ ဖွရှေငျးနိုငျဖို့အတှကျ သကျဆိုငျရာ အစိုးရတှကေလညျး ကွိုးစားနပေါတယျ။
အငျဒိုနီးရှားနိုငျငံမှာ စဈရဟတျယာဉျတှသေုံးပွီး တိမျတှပေေါျကနေ ဓာတျတုဆေးတှေ ဖွနျးခပြွီး မိုးရှာအောငျလုပျဖို့ ကွိုးစားနပေါတယျ။ အိမျနီးခငြျး မလေးရှားနိုငျငံမှာလညျး အစိုးရက အလားတူ ဆောငျရှကျနတေဲ့အကွောငျး မလေးရှား သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးရေး ဆိုငျရာ ဝနျကွီး Yeo Bee Yin ကပွောပါတယျ။
"ကမြတို့အစိုးရအနနေဲ့ တိမျတှကေို မိုးရှာခအြောငျ လုပျနိုငျမယ့ျနညျးလမျးတှကေို ရသလောကျ လုပျသှားပါမယျ။ မီးခိုးမွူမှုနျတှကွေောင့ျ ဒုက်ခခံစားနရေတဲ့ ပွညျသူတှေ ယာယီသကျသာရာ ရစဖေို့ပါ။”
လကျရှိမှာတော့ မီးခိုးတှကွေောင့ျ အငျဒိုနီးရှားနဲ့ မလေးရှားနိုငျငံတှမှော လယောဉျခရီးစဉျတှေ နှောင့ျနှေးခဲ့ရသလို၊ စာသငျကြောငျးတှေ အမြားအပွား ပိတျထားရပါတယျ။ တောမီးအဓိက လောငျကြှမျးနတေဲ့ အငျဒိုနီးရှားနိုငျငံ ဆူမားတရားကြှနျးနဲ့ ဘောနီယိုကြှနျးတှမှော စာသငျကြောငျးတှေ ထောငျနဲ့ခြီ ပိတျထားရသလို၊ မလေးရှားနိုငျငံမှာတော့ မွို့တောျ ကှာလာလာမျပူက ကြောငျးပေါငျး ၃၀၀ နီးပါး အပါအဝငျ နိုငျငံတဝှမျးက ကြောငျးပေါငျး ၂၅၀၀ နီးပါး ပိတျထားရပါတယျ။
အလားတူ မီးခိုးမွူတှကွေောင့ျ စငျကာပူနိုငျငံမှာလညျး ကနြျးမာရေးအတှကျ အန်တရာယျရှိတဲ့ အဆင့ျအထိ လထေုညဈညမျးလာနတောကွောင့ျ ဒီသီတငျးပတျကုနျ ကငြျးပဖို့ရှိတဲ့ Formula One ပွိုငျကားပွိုငျပှဲ အစီအစဉျတောငျ ဖကြျရမယ့ျအခွအေနေ ရှိနပေါတယျ။ ထိုငျးနိုငျငံ တောငျပိုငျးက ခရိုငျလေးခုမှာလညျး မီးခိုးမွူတှကေ ကနြျးမာရေးအတှကျ အန်တရာယျရှိတဲ့အဆင့ျ ဖွဈလာလို့ သတိပေးခကြျတှေ ထုတျပွနျထားရပါတယျ။
ဥတုရာသီ ဖောကျပွနျပွောငျးလဲမှုတှနေဲ့ အတူ နှဈစဉျလိုလို ကွုံတှေ့လာနရေတဲ့ တောမီး လောငျကြှမျးမှုဟာ ဒသေတှငျး အရေးတကွီး ကိုငျတှယျဖွရှေငျးရမယ့ျ ကိစ်စတခုဖွဈလာနသေလို၊ ဒသေတှငျးနိုငျငံတှေ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျ ကိုငျတှယျမှရလိမ့ျမယျလို့ မလေးရှား သဘာ၀ ပတျဝနျးကငြျရေးရာ ဝနျကွီး Yeo Bee Yin က ပွောပါတယျ။
"နိုငျငံဖွတျကြောျ ကွုံနရေတဲ့ ဒီမီးခိုးမွူ ပွူနာကို ကမြတို့ တနိုငျငံတညျးနဲ့ ဖွရှေငျးနိုငျမှာ မဟုတျပါဘူး။ ဒသေအဆင့ျ၊ နိုငျငံတကာအဆင့ျ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုတှေ လိုပါတယျ။ အရှေ့တောငျအာရှနိုငျငံတှေ အားလုံးက ဒီပွူနာကို ဖွရှေငျးခငြျကွ လိမ့ျမယျလို့ ကမြ ယုံကွညျပါတယျ။”
အငျဒိုနီးရှားတောမီးကွောင့ျဖွဈလာတဲ့ မီးခိုးမွူပြံ့နှံ့မှုဟာ နောကျပိုငျး နှဈစဉျဆိုသလို ကွုံလာနရေသလို၊ ခုလိုဖွဈရတာဟာ အငျဒိုနီးရှား နိုငျငံမှာ တရားမဝငျ တောငျယာ မီးရှို့မှုတှကွေောင့ျ ဖွဈတယျလို့ အိမျနီးခငြျးနိုငျငံတှကေ စှပျစှဲပွောဆိုနတောပါ။ အငျဒိုနီးရှားအစိုးရ ကတော့ ဒါကို ငွငျးဆိုထားပွီး ဒသေတှငျး တခွားနိုငျငံတှမှောလညျး အလားတူ တောမီး လောငျကြှမျးတာတှေ ရှိနတေဲ့အကွောငျး ပွောဆိုထားပါတယျ။
လကျရှိ တောမီးလောငျကြှမျးမှုတှနေဲ့ ဆကျနှယျပွီးတော့လညျး မသငျ်ကာသူတဲ့သူ၂၃၀ လောကျကို ဖမျးဆီးထားကွောငျး အငျဒိုနီးရှား ရဲတပျဖှဲ့က ကွာသပတေးနေ့က ပွောပါတယျ။ တောငျယာ ခုတျထှငျရှငျးလငျးဖို့ မီးရှို့သူတှေ အနနေဲ့ ပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးရေးဆိုငျရာ ဥပဒအေရ အရေးယူခံရနိုငျပွီး၊ အမွင့ျဆုံး ထောငျဒဏျ ၁၀ နှဈ အထိလညျး ရငျဆိုငျရနိုငျကွောငျးလညျး အငျဒိုနီးရှား တာဝနျရှိသူတှကေ ပွောဆိုထားပါတယျ။
