ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံနေရတဲ့ BBC Media Action ရဲ့ “ခံစားကြည့်” အစီအစဉ် တင်ဆက်သူ မထက်ထက်ခိုင်ကို စစ်ကောင်စီဘက်က စွဲဆိုထားတဲ့ အမှုတွေထဲက တမှုဖြစ်တဲ့ ပုဒ်မ ၅၀၅-ကနဲ့ ဗဟန်း တရားရုံးက အလုပ်နဲ့ထောင်ဒဏ် ၃ နှစ်ကျခံဖို့ အမိန့်ချမှတ်လိုက်ပါတယ်။ ဖမ်းဆီးထိမ်းသိမ်းခံရတဲ့ သတင်းထောက်တွေရဲ့ နောက်ဆုံးအခြေအနေ ရန်ကုန်က သတင်းပေးပို့ထားတာကို ကိုငြိမ်းချမ်းက တင်ပြပေးထားပါတယ်။
စစ်ကောင်စီက ဧည့်စာရင်းဝင်စစ်ရာကနေ ဗဟန်းမြို့နယ်၊ ရွှေဂုံ-ရိပ်မွန်အိမ်ယာ တိုက်ခန်းတခုမှာ မနှစ် သြဂုတ်လ ၁၅ ရက်နေ့က ဖမ်းဆီးခံလိုက်ရတဲ့ BBC Media Action ရဲ့ “ခံစားကြည့်” အစီအစဉ် တင်ဆက်သူ မထက်ထက်ခိုင်ကို စစ်ကောင်စီက ပုဒ်မ ၂ ခုနဲ့ တရားစွဲဆိုတာမှာ ဒီကနေ့မှာတော့ ဗဟန်းတရားရုံးမှာ စွဲဆိုထားတဲ့ တပ်မတော်အကြည်အညိုပျက်စေမှု ၅၀၅(က) နဲ့ အလုပ်နဲ့ ထောင်ဒဏ် ၃ နှစ်ချမှတ်လိုက်တယ်လို့ သူ့ရှေ့နေက ဗွီအိုအေကို အတည်ပြုပါတယ်။
“၅၀၅ အမှုက အမိန့်ချပြီ။ သုံးနှစ်ပေါ့ ၅၀၅ အမှုကလေ။ နောက်တမှုကျန်သေးတယ်။ မင်္ဂလာတောင်ညွန့်က။ သူကတော့ အမိန့်ချမယ့်ရက် မပြောရသေးဘူး။ ထက်ထက်ခိုင်က ၅၀၅ ပုဒ်မကို ကျူးလွန်ပါတယ်ဆိုတဲ့ အထောက်အထားနဲ့ တရားရုံးပေါ်မှာ တရားလိုဘက်ကလဲ တင်ထားတာ မရှိဘူး။ ဒါပေမဲ့ တခုရှိတာက နိုင်ငံရေးအရစွဲတာဆိုတော့ ကျမတို့ပြောတဲ့ အနေအထားအရ တရားရုံးက တဖက်သတ် သုံးသပ်ပြီးတော့ အမိန့်ချထားတာပါ။ အဲဒီလိုပဲ မင်္ဂလာတောင်ညွန့်က အမှုမှာလည်း မတရားအသင်းနဲ့ ချိတ်ဆက်ပါတယ်ဆိုတဲ့ အကြောင်းအရာနဲ့ ထည့်သွင်းပြီးတော့ ချေပနိုင်ချေမရှိဘူး။ သူတို့ စွဲဆိုထားတဲ့ အမှုမှာလဲ တိကျသေချာတဲ့ အကြောင်းအရာမရှိဘူး။ အရှင်းဆုံးပြောလို့ရှိရင်တော့ နာမည်ရှိတယ်၊ လုပ်နိုင်တယ်၊ အစွမ်းအဆရှိတဲ့သူတွေ၊ သူတို့အတွက် အန္တရာယ်ဖြစ်နိုင်မယ့်သူတွေကို သက်ဆိုင်ရာရုံးတွေမှာ အမှုတွေစွဲတယ်ပေါ့။ ပေါ်လဆီလဲ ဖြစ်တယ်၊ နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်တဲ့ ကာလမှာကျတော့ ဒီလူတွေကို မဖြစ်မနေ အမိန့်ချတဲ့ ပုံစံမျိုးသုံးသပ်ပြီး အမိန့်ချထားတာပါ။”
မထက်ထက်ခိုင်ကို ပုဒ်မ ၂ ခုတပ်ပြီး စွဲထားတာမှာ ဗဟန်းမှာ တပ်မတော်အကြည်အညိုပျက်စေမှု ၅၀၅(က) နဲ့ တမှု၊ မင်္ဂလာတောင်ညွန့်မှာ မတရားအသင်းဆက်သွယ်မှု ပုဒ်မ ၁၇/၁ တမှုတို့နဲ့ စွဲချက်တင်ခံထားရတာဖြစ်ပြီး မင်္ဂလာတောင်ညွန့်အမှုကလည်း အပြီးသတ်အမိန့်ချမှတ်ဖို့ စောင့်နေတယ်လို့ ရှေ့နေကပြောပါတယ်။
မထက်ထက်ခိုင်နဲ့အတူ ဖမ်းဆီးခံရတဲ့ ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းရဲ့ ပြင်ပ ဆောင်းပါးရှင် ဦးစည်သူအောင်မြင့်ကတော့ တပ်မတော်အကြည်အညိုပျက်စေမှု ပုဒ်မ ၅၀၅(က) နဲ့ ပုဇွန်တောင်နဲ့ ဗဟန်းမြို့နယ်တို့မှာဖွင့်ထားတဲ့ အမှု ၂ မှုအပြင် နိုင်ငံတော် အကြည်ညိုပျက်အောင်ပြုလုပ်မှု ရာဇသတ်ကြီး ဥပဒေပုဒ်မ ၁၂၄ (က) နဲ့လည်း တရားစွဲခံထားရပါတယ်။ အမှုတွေက မပြီးပြတ်သေးတာကြောင့် ဆက်လက်ရင်ဆိုင်ဆဲ ရှိပါတယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့ ဧပြီလက ထပ်မံဖမ်းဆီးခံခဲ့ရတဲ့ အလွတ်တန်းသတင်းထောက် ကိုစိုးရာဇာထွန်းကို စစ်ကောင်စီက အကြမ်းဖက်မှုတိုက်ဖျက်ရေးဥပဒေ ပုဒ်မ ၅၂(က) နဲ့ တရားစွဲဆိုထားတာလည်း မကြာခင်မှာ အမိန့်ချမှတ်ဖို့ရှိတယ်လို့ သူ့မိသားစုဝင်တဦးကပြောပါတယ်။
“ရုံးချိန်းကတော့ ရုံးချိန်း ၂၀ လောက်တော့ ရှိပြီ။ အခု လောလောဆယ်က သူက ကျဖို့တော့များပါတယ်။ ၅ နှစ်က နေ ၁၀ နှစ်အတွင်း ကျဖို့ များပါတယ်။ ကျန်းမာရေးကောင်းတယ်။ လွန်ခဲ့တဲ့ ရုံးချိန်းက ကျနော် မိသားစုဝင်နဲ့ ပထမဆုံး အကြိမ်စတွေ့ရတယ်။ သူကတော့ နေကောင်းတယ်။ လောလောဆယ်တော့ ၅၂ (က) လို့ သူတို့ အတည်ပြုတယ်။ ကျနော်ထင်တာတော့ နောက် တချိန်း၊ နှစ်ချိန်းလောက်ဆို ချဖို့ များသွားပြီ။”
သတင်းထောက်တွေတော်တော်များများ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံထားရပြီး အကျဉ်းကျခံရတာ ကာလရှည် ကြာလာတာနဲ့အမျှ ငွေကြေး အခက်အခဲတွေ ရင်ဆိုင်နေရသလို ခုနောက်ပိုင်း သတင်းထောက်တွေဖမ်း ဆီးခံရချိန်မှာလည်း လက်ရှိစစ်ကောင်စီ လက်အောက်မှာ ပြန်ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ သတင်းမီဒီယာကောင်စီက ဖမ်းဆီးခံသတင်းသမားတွေဘက်က ရပ်တည်ပေးမှု လုံးဝမရှိတာကြောင့် သတင်းသမားတွေ အကျဉ်းထောင်တွင်းကနေ ပြန်လွတ်နိုင်ဖို့ ခက်ခဲနေတယ်လို့ သတင်းမီဒီယာသမားတွေရဲ့ အမှုတွေကို လိုက်ပါဆောင်ရွက်ပေးနေတဲ့ ရှေ့နေတဦးက ပြောပါတယ်။
“အဓိကကြုံနေရတဲ့ အခက်အခဲကတော့ နှစ်ပိုင်းပေါ့... တပိုင်းက အမှုက ရင်ဆိုင်တာ တချို့ဆို ကြာလာပြီပေါ့နော်။ ကြာလာတော့ သူတို့ကို ပံ့ပိုးပေးရတဲ့ မိသားစုတွေက ထောင်ဝင်စာတွေ့ဖို့၊ ထောင်ထဲမှာ ရှိတဲ့အခက်အခဲပေါ့လေ။ ဆေးဝါးကိစ္စတို့၊ နေရာထိုင်းခင်း ကိစ္စတို့က အစ ပံ့ပိုးပေးဖို့ ခြေကုန်လက်ပမ်းကျလာကြတာပေါ့။ နောက်တခုက အခုလက်ရှိ သတင်း မီဒီယာ ပေါ်လစီက ဆရာတို့ ခန်းမှန်းကြည့်တယ်၊ ပြောဆိုကြည့်တယ်၊ အကူညီတောင်းကြည့်တဲ့အခါမှာ ဘာမှအကူညီမရဘူး။ အကယ်လို့ သတင်းမီဒီယာ ပေါ်လစီက ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခဲ့မယ်ဆိုခဲ့ရင် ဆရာတို့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေရဲ့ လွတ်မြောက်ရေးကို ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်နိုင်တာပေါ့။ အခုတော့ သတင်းမီဒီယာ ပေါ်လစီကိုယ်တိုင်က ဒါကို ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ ဆန္ဒမရှိတဲ့အတွက် တော်တော်လေး အခက်အခဲ ဖြစ်ရတယ်။”
မြန်မာနိုင်ငံမှာ မနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့ စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းကတည်းက ပြည်တွင်း မီဒီယာ ၁၀ ခုကျော်ကို တရားဝင် ထုတ်ဝေခွင့် ပိတ်သိမ်းခဲ့သလို သတင်းသမားတွေကို ဖမ်းဆီးတာ၊ တရားစွဲတာတွေ ပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။ သတင်းသမား အယောက်၁၀၀နီးပါး ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံထားရပြီး နောက်ထပ် သတင်းသမားတချို့ပါ ထပ်မံ ဖမ်းဆီး အရေးယူခံနေရဆဲ ရှိနေပါတယ်။ စစ်ကောင်စီရဲ့ စစ်ကြောရေးမှာ သေဆုံးခဲ့ရသူလည်း ရှိခဲ့တာမို့ စစ်ကောင်စီလက်ထက်မှာ သတင်းသမား အနည်းဆုံး ၃ ဦးအသက် ဆုံးရှုံးခဲ့ရပြီး ဖြစ်ပါတယ်။
[Unicode Version]
သတငျးထောကျ မထကျထကျခိုငျကို ၅၀၅(က) နဲ့ ထောငျ ၃ နှဈခြ
ဖမျးဆီးထိနျးသိမျးခံနရေတဲ့ BBC Media Action ရဲ့ “ခံစားကွည့ျ” အစီအစဉျ တငျဆကျသူ မထကျထကျခိုငျကို စဈကောငျစီဘကျက စှဲဆိုထားတဲ့ အမှုတှထေဲက တမှုဖွဈတဲ့ ပုဒျမ ၅၀၅-ကနဲ့ ဗဟနျး တရားရုံးက အလုပျနဲ့ထောငျဒဏျ ၃ နှဈကခြံဖို့ အမိန့ျခမြှတျလိုကျပါတယျ။ ဖမျးဆီးထိမျးသိမျးခံရတဲ့ သတငျးထောကျတှရေဲ့ နောကျဆုံးအခွအေနေ ရနျကုနျက သတငျးပေးပို့ထားတာကို ကိုငွိမျးခမြျးက တငျပွပေးထားပါတယျ။
စဈကောငျစီက ဧည့ျစာရငျးဝငျစဈရာကနေ ဗဟနျးမွို့နယျ၊ ရှှဂေုံ-ရိပျမှနျအိမျယာ တိုကျခနျးတခုမှာ မနှဈ သွဂုတျလ ၁၅ ရကျနေ့က ဖမျးဆီးခံလိုကျရတဲ့ BBC Media Action ရဲ့ “ခံစားကွည့ျ” အစီအစဉျ တငျဆကျသူ မထကျထကျခိုငျကို စဈကောငျစီက ပုဒျမ ၂ ခုနဲ့ တရားစှဲဆိုတာမှာ ဒီကနေ့မှာတော့ ဗဟနျးတရားရုံးမှာ စှဲဆိုထားတဲ့ တပျမတောျအကွညျအညိုပကြျစမှေု ၅၀၅(က) နဲ့ အလုပျနဲ့ ထောငျဒဏျ ၃ နှဈခမြှတျလိုကျတယျလို့ သူ့ရှေ့နကေ ဗှီအိုအကေို အတညျပွုပါတယျ။
“၅၀၅ အမှုက အမိန့ျခပြွီ။ သုံးနှဈပေါ့ ၅၀၅ အမှုကလေ။ နောကျတမှုကနြျသေးတယျ။ မငျ်ဂလာတောငျညှန့ျက။ သူကတော့ အမိန့ျခမြယ့ျရကျ မပွောရသေးဘူး။ ထကျထကျခိုငျက ၅၀၅ ပုဒျမကို ကြူးလှနျပါတယျဆိုတဲ့ အထောကျအထားနဲ့ တရားရုံးပေါျမှာ တရားလိုဘကျကလဲ တငျထားတာ မရှိဘူး။ ဒါပမေဲ့ တခုရှိတာက နိုငျငံရေးအရစှဲတာဆိုတော့ ကမြတို့ပွောတဲ့ အနအေထားအရ တရားရုံးက တဖကျသတျ သုံးသပျပွီးတော့ အမိန့ျခထြားတာပါ။ အဲဒီလိုပဲ မငျ်ဂလာတောငျညှန့ျက အမှုမှာလညျး မတရားအသငျးနဲ့ ခြိတျဆကျပါတယျဆိုတဲ့ အကွောငျးအရာနဲ့ ထည့ျသှငျးပွီးတော့ ခြပေနိုငျခြမေရှိဘူး။ သူတို့ စှဲဆိုထားတဲ့ အမှုမှာလဲ တိကသြခြောတဲ့ အကွောငျးအရာမရှိဘူး။ အရှငျးဆုံးပွောလို့ရှိရငျတော့ နာမညျရှိတယျ၊ လုပျနိုငျတယျ၊ အစှမျးအဆရှိတဲ့သူတှေ၊ သူတို့အတှကျ အန်တရာယျဖွဈနိုငျမယ့ျသူတှကေို သကျဆိုငျရာရုံးတှမှော အမှုတှစှေဲတယျပေါ့။ ပေါျလဆီလဲ ဖွဈတယျ၊ နိုငျငံရေးမတညျငွိမျတဲ့ ကာလမှာကတြော့ ဒီလူတှကေို မဖွဈမနေ အမိန့ျခတြဲ့ ပုံစံမြိုးသုံးသပျပွီး အမိန့ျခထြားတာပါ။”
မထကျထကျခိုငျကို ပုဒျမ ၂ ခုတပျပွီး စှဲထားတာမှာ ဗဟနျးမှာ တပျမတောျအကွညျအညိုပကြျစမှေု ၅၀၅(က) နဲ့ တမှု၊ မငျ်ဂလာတောငျညှန့ျမှာ မတရားအသငျးဆကျသှယျမှု ပုဒျမ ၁၇/၁ တမှုတို့နဲ့ စှဲခကြျတငျခံထားရတာဖွဈပွီး မငျ်ဂလာတောငျညှန့ျအမှုကလညျး အပွီးသတျအမိန့ျခမြှတျဖို့ စောင့ျနတေယျလို့ ရှေ့နကေပွောပါတယျ။
မထကျထကျခိုငျနဲ့အတူ ဖမျးဆီးခံရတဲ့ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးရဲ့ ပွငျပ ဆောငျးပါးရှငျ ဦးစညျသူအောငျမွင့ျကတော့ တပျမတောျအကွညျအညိုပကြျစမှေု ပုဒျမ ၅၀၅(က) နဲ့ ပုဇှနျတောငျနဲ့ ဗဟနျးမွို့နယျတို့မှာဖှင့ျထားတဲ့ အမှု ၂ မှုအပွငျ နိုငျငံတောျ အကွညျညိုပကြျအောငျပွုလုပျမှု ရာဇသတျကွီး ဥပဒပေုဒျမ ၁၂၄ (က) နဲ့လညျး တရားစှဲခံထားရပါတယျ။ အမှုတှကေ မပွီးပွတျသေးတာကွောင့ျ ဆကျလကျရငျဆိုငျဆဲ ရှိပါတယျ။
ပွီးခဲ့တဲ့ ဧပွီလက ထပျမံဖမျးဆီးခံခဲ့ရတဲ့ အလှတျတနျးသတငျးထောကျ ကိုစိုးရာဇာထှနျးကို စဈကောငျစီက အကွမျးဖကျမှုတိုကျဖကြျရေးဥပဒေ ပုဒျမ ၅၂(က) နဲ့ တရားစှဲဆိုထားတာလညျး မကွာခငျမှာ အမိန့ျခမြှတျဖို့ရှိတယျလို့ သူ့မိသားစုဝငျတဦးကပွောပါတယျ။
“ရုံးခြိနျးကတော့ ရုံးခြိနျး ၂၀ လောကျတော့ ရှိပွီ။ အခု လောလောဆယျက သူက ကဖြို့တော့မြားပါတယျ။ ၅ နှဈက နေ ၁၀ နှဈအတှငျး ကဖြို့ မြားပါတယျ။ ကနြျးမာရေးကောငျးတယျ။ လှနျခဲ့တဲ့ ရုံးခြိနျးက ကနြောျ မိသားစုဝငျနဲ့ ပထမဆုံး အကွိမျစတှေ့ရတယျ။ သူကတော့ နကေောငျးတယျ။ လောလောဆယျတော့ ၅၂(က) လို့ သူတို့ အတညျပွုတယျ။ ကနြောျထငျတာတော့ နောကျ တခြိနျး၊ နှဈခြိနျးလောကျဆို ခဖြို့ မြားသှားပွီ။”
သတငျးထောကျတှတေောျတောျမြားမြား ဖမျးဆီးထိနျးသိမျးခံထားရပွီး အကဉြျးကခြံရတာ ကာလရှညျ ကွာလာတာနဲ့အမြှ ငှကွေေး အခကျအခဲတှေ ရငျဆိုငျနရေသလို ခုနောကျပိုငျး သတငျးထောကျတှဖေမျး ဆီးခံရခြိနျမှာလညျး လကျရှိစဈကောငျစီ လကျအောကျမှာ ပွနျဖှဲ့စညျးထားတဲ့ သတငျးမီဒီယာကောငျစီက ဖမျးဆီးခံသတငျးသမားတှဘေကျက ရပျတညျပေးမှု လုံးဝမရှိတာကွောင့ျ သတငျးသမားတှေ အကဉြျးထောငျတှငျးကနေ ပွနျလှတျနိုငျဖို့ ခကျခဲနတေယျလို့ သတငျးမီဒီယာသမားတှရေဲ့ အမှုတှကေို လိုကျပါဆောငျရှကျပေးနတေဲ့ ရှေ့နတေဦးက ပွောပါတယျ။
“အဓိကကွုံနရေတဲ့ အခကျအခဲကတော့ နှဈပိုငျးပေါ့... တပိုငျးက အမှုက ရငျဆိုငျတာ တခြို့ဆို ကွာလာပွီပေါ့နောျ။ ကွာလာတော့ သူတို့ကို ပံ့ပိုးပေးရတဲ့ မိသားစုတှကေ ထောငျဝငျစာတှေ့ဖို့၊ ထောငျထဲမှာ ရှိတဲ့အခကျအခဲပေါ့လေ။ ဆေးဝါးကိစ်စတို့၊ နရောထိုငျးခငျး ကိစ်စတို့က အစ ပံ့ပိုးပေးဖို့ ခွကေုနျလကျပမျးကလြာကွတာပေါ့။ နောကျတခုက အခုလကျရှိ သတငျး မီဒီယာ ပေါျလစီက ဆရာတို့ ခနျးမှနျးကွည့ျတယျ၊ ပွောဆိုကွည့ျတယျ၊ အကူညီတောငျးကွည့ျတဲ့အခါမှာ ဘာမှအကူညီမရဘူး။ အကယျလို့ သတငျးမီဒီယာ ပေါျလစီက ပူးပေါငျးဆောငျရှကျခဲ့မယျဆိုခဲ့ရငျ ဆရာတို့ ပုဂ်ဂိုလျတှရေဲ့ လှတျမွောကျရေးကို ကွိုးပမျးဆောငျရှကျနိုငျတာပေါ့။ အခုတော့ သတငျးမီဒီယာ ပေါျလစီကိုယျတိုငျက ဒါကို ပူးပေါငျးဆောငျရှကျဖို့ ဆန်ဒမရှိတဲ့အတှကျ တောျတောျလေး အခကျအခဲ ဖွဈရတယျ။”
မွနျမာနိုငျငံမှာ မနှဈ ဖဖေောျဝါရီလ ၁ ရကျနေ့ စဈတပျက အာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျးကတညျးက ပွညျတှငျး မီဒီယာ ၁၀ ခုကြောျကို တရားဝငျ ထုတျဝခှေင့ျ ပိတျသိမျးခဲ့သလို သတငျးသမားတှကေို ဖမျးဆီးတာ၊ တရားစှဲတာတှေ ပွုလုပျခဲ့ပါတယျ။ သတငျးသမား အယောကျ၁၀၀နီးပါး ဖမျးဆီးထိနျးသိမျးခံထားရပွီး နောကျထပျ သတငျးသမားတခြို့ပါ ထပျမံ ဖမျးဆီး အရေးယူခံနရေဆဲ ရှိနပေါတယျ။ စဈကောငျစီရဲ့ စဈကွောရေးမှာ သဆေုံးခဲ့ရသူလညျး ရှိခဲ့တာမို့ စဈကောငျစီလကျထကျမှာ သတငျးသမား အနညျးဆုံး ၃ ဦးအသကျ ဆုံးရှုံးခဲ့ရပွီး ဖွဈပါတယျ။
