မြန်မာ့နိုင်ငံဆိုင်ရာအထူးကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ရုံးကို ဦးဆောင်သွားမယ့် အာဆီယံ အထူးကိုယ်စားလှယ်၊ အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဟာ မြန်မာ့အရေးကိစ္စမှာ ဘယ်လိုချဉ်းကပ် ညှိနှိုင်းသွားမလဲဆိုတာ အများက စိတ်ဝင်တစား ရှိနေကြပါတယ်။ အဖွဲ့အစည်းအားလုံးနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သွားမယ်ဆိုတဲ့ အာဆီယံ အထူးကိုယ်စားလှယ်ရဲ့ ပြောကြားမှုအပေါ်မှာ နိုင်ငံရေး လေ့လာသုံးသပ်သူရဲ့ အမြင်အမျိုးမျိုး ရှိနေပါတယ်။ ဒီအကြောင်း ရန်ကုန်ကသတင်းပေးပို့တာကို ကိုသားညွန့်ဦး ပြောပြမှာပါ။
အရှေ့တောင်အာရှ နိုင်ငံများအသင်း အာဆီယံရဲ့ အလှည့်ကျဥက္ကဋ္ဌဖြစ်လာတဲ့ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံရဲ့ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Retno Marsudi ဟာ မြန်မာနိုင်ငံအတွက် အထူးကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ကို ဖွဲ့စည်းသွားဖို့ ရှိနေပါတယ်။ ဒီအဖွဲ့ကို သူကိုယ်တိုင် ဦးဆောင်သွားမှာဖြစ်ပြီး ဘယ်လောက်အထိ အောင်မြင်အောင် စွမ်းဆောင်နိုင်မလဲ ဆိုတဲ့အပေါ်မှာ အမျိုးမျိုး အမြင်ရှိကြပါတယ်။ ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားနေတဲ့ အဖွဲ့အစည်းအားလုံးနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ထက် တိုင်းရင်းသား ပြည်သူလူထုရဲ့ တောင်းဆိုချက်ကိုသာ အာဆီယံအနေနဲ့ အလေးထားသင့်တယ်လို့ နိုင်ငံရေး လေ့လာသူတချို့က မြင်ပါတယ်။
အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဟာ သံခင်းတမန်ခင်းကနေ ပြဿနာရဲ့ အဖြေကိုရဖို့ စိတ်ဝင်စားနေပုံရကြောင်း မြန်မာ့လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့ BHRN ရဲ့ အမှုဆောင် ညွှန်ကြားရေးမှူး ဦးကျော်ဝင်းက ပြောပါတယ်။ စစ်ရာဇဝတ်မှုတွေကျူးလွန်တယ်လို့ နိုင်ငံတကာမှာစွပ်စွဲခံနေရတဲ့ အောဏာသိမ်းမြန်မာစစ်ကောင်စီနဲ့ စေ့စပ်ဆွေးနွေးလို့တော့ အဆင်မပြေနိုင်ဘူးလို့ သူ့အနေနဲ့ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးနဲ့ ဒီကနေ့ ဂျကာတာမြို့မှာ တွေ့ဆုံစဉ် ဦးကျော်ဝင်းက ရှင်းပြခဲ့တယ်လို့ ပြောပါတယ်။
"ကျနော်တို့တွေဟာ စကားပြောဖို့၊ Solution တခု ပြေလည်ရေးရဖို့အတွက် စကားပြောရတယ် ဆိုတာကို နိုင်ငံရေးမှာ ချန်လှပ်ထားလို့ မရဘူး၊ ဆုံးဖြတ်ချက်ဆိုတာ စားပွဲဝိုင်းကလာတယ်။ သို့သော်လည်း ကျနော်တို့က ရာဇဝတ်သားနဲ့ စားပွဲဝိုင်းတခုတည်းမှာ ထိုင်ဖို့တော့ အဆင်မပြေနိုင်ဘူး။ အသက်ပေးပြီး ကျနော်တို့ဆီက လူငယ်တွေ စတေးနေတယ်၊ တိုင်းရင်းသားတွေ တိုက်ပွဲဝင်နေတယ် ဒါတွေကို ကျနော်တို့က မျက်ကွယ်ပြုလို့ မရဘူး။ ဒါကတော်တော် အရေးကြီးတဲ့ကိစ္စ။ ဒါကိုမျက်ကွယ်ပြုတဲ့ ဘယ်တတိယနိုင်ငံမဆို၊ ဘယ်ကြားဝင်နိုင်ငံမဆို ကျနော်တို့ လက်မခံဘူးဆိုတဲ့ ပြတ်သားတဲ့ အဖြေတခု ပေးထားဖို့လိုတယ်။ အမြော်အမြင်မရှိတဲ့ ဦးဆောင်မှု မှန်သမျှ အားလုံးကိုလည်း လက်ခံလို့မရဘူး။ တိုင်းရင်းသားဒေခံတွေ၊ လူငယ်တွေ သူတို့ရဲ့ တောင်းဆိုချက်က ဘာလဲ၊ ဒါကိုနံပတ်တစ် ဖြစ်ရမယ်။ ပါတီပေါ်လစီတွေ၊ ပါတီခေါင်းဆောင်ပိုင်းက ပြောခဲ့တဲ့ ဆုံးမစကားတွေကို ဒီနေရာမှာ လာပြောလို့မရဘူး။ ယနေ့လက်ရှိ မျက်မှောက်ကာလမှာ မြန်မာပြည်အတွက် အကောင်းဆုံအဖြေက ဘာလဲဆိုရင် စစ်တပ်က နိုင်ငံရေးက လုံးဝ၊ လုံးဝ ထွက်သွားဖို့ပဲရှိတယ်။ ဒါကို ကျနော်တို့က အဓိကပြောရမှာ။ ဒါကို ဒီက meeting ထဲမှာ၊ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးနဲ့လည်း meeting ဖြစ်တယ်၊ တခြား အုပ်စုတွေနဲ့လည်း meeting ဖြစ်တော့ ကျနော့ရဲ့ အဓိက ဒီနေ့ပေးတဲ့ message ကတော့ အင်ဒိုနီးရှားရဲ့အပေါ်မှာ ဒီ message ပဲပေါ့နော်။"
မြန်မာ့အရေးနဲ့ပတ်သက်လို့ အာဆီယံဘုံသဘောတူညီချက် ၅ ရပ် ရှိတယ်ဆိုပေမယ့်၊ အာဆီယံနိုင်ငံတွေအကြား မြန်မာ့အရေးချည်းကပ်မှုမှာ မတူညီတာတွေရှိပါတယ်။ ထိုင်း၊ ကမ္ဘောဒီယား စတဲ့နိုင်ငံတွေက မြန်မာစစ်ကောင်စီကို နီးနီးကပ်ကပ်ဆက်ဆံပြီး အပြောင်းအလဲဖြစ်စေဖို့ လိုလားသလို၊ မလေးရှားလို နိုင်ငံမျိုးကတော့ စစ်ကောင်စီအပြင် NUG အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ၊ NUCC အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအတိုင်ပင်ခံကောင်စီတို့ကိုပါ တရားဝင်ထိစပ် ညှိုနှိုင်းဆွေးနွေးဖို့ လိုလားပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့လကတုန်းက ထိုင်းက ကမကထလုပ်ပြီး မြန်မာစစ်ကောင်စီဝန်ကြီးတွေကို ခေါ်ယူဆွေးနွေးတွေ့ဆုံတဲ့ အာဆီယံနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးတချို့ရဲ့ အလွတ်သဘောတွေ့ဆုံမှုဟာ အာဆီယံသဘောထားနဲ့မညီဘူးဆိုပြီး စင်ကာပူဖက်က ကန့်ကွက်တယ်ဆိုတဲ့ သတင်းတွေ ထွက်လာခဲ့ပါတယ်။ လက်ရှိ အလှည့်ကျဥက္ကဌ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံအနေနဲ့ကတော့ အာဆီယံဘုံသဘောထားတွေအတိုင်းပဲ အကောင်အထည်ဖော်လိမ့်မယ်လို့ နိုင်ငံရေးလေ့လာအကဲခတ်သူ ဒေါက်တာစိုင်းကြည်ဇင်စိုးက ပြောပါတယ်။
" အရင်ဆုံး အလေးထားပြီးတော့ ဂရုပြုရမယ့်ဥစ္စာက ပြီးခဲ့တဲ့ နိုဝင်ဘာလတုန်းက ဘုံသဘောတူညီချက် ငါးရပ်ဆိုင်ရာ သုံးသပ်ချက်ပေါ့နော် ဆယ်ချက်ရှိတယ်၊ ဆယ်ချက်က အဓိက ဘုံသဘောတူညီချက်ကို အကောင်အထည်ဖော်လုပ်ဖို့အတွက် အချိန်ကန့်သတ်ချက် သတ်မှတ်ဖို့၊ ပြီးရင် တိုင်းတာလို့ရမယ့် အညွန်းကိန်းတွေ အဲဒါတွေ ဖော်ထုတ်ဖို့ဆိုတဲ့ဟာ ရှိတယ်။ အဲဒီဟာက ပိုအရေးကြီးမယ်လို့ ကျနော့အနေနဲ့ ယူဆတယ်။ အဲဒီမှာ သူတို့ဘုံသဘောတူညီချက် ငါးရပ်ကို အကောင်အထည် ဖော်ဖို့အတွက် အစီအစဉ်တွေ ရေးဆွဲတဲ့အချိန်မှာ ငြင်းရခုံရတာတွေ ရှိလိမ့်မယ်၊ နှစ်ဘက်လုံးကတော့ ကိုယ်နဲ့မတည့်တဲ့သူကို ရန်သူ၊ အကြမ်းဖက်လို့ ပြောနေကြတာပဲ၊ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့ နားလည်ရမှာက five-point consensus ဟာ ပြည်တွင်းမှာရှိနေတဲ့ အင်အားစုအကုန်လုံးနဲ့ စကားပြောဖို့ ညှိနှိုင်းဖို့ဆိုတဲ့ အဓိကသော့ချက် ဖြစ်နေတယ်။"
စစ်ကောင်စီအနေနဲ့ သူတို့စီစဉ်ထားတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲလမ်းကြောင်းကိုပဲ ရနိုင်သလောက် အကောင်အထည်ဖော်ပြီး၊ တွေ့ဆုံညှိုနှိုင်းရေးအပါအဝင် တခြားနည်းလမ်းတွေနဲ့ ဖြေရှင်းဖို့ တောင်းဆိုတာတွေကို လိုက်လျောမယ့်ပုံ မရှိဘူးလို့ နိုင်ငံရေးပါတီတချို့က ယူဆပါတယ်။
လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့ကြီး HRW ကလည်း အာဆီယံအနေနဲ့ မြန်မာစစ်တပ်ကို ပိုပြီးပြင်းထန်တဲ့ အရေးယူမှုတွေကို လုပ်သင့်ကြောင်း ဒီနေ့ ကြာသပတေးနေ့မှာ တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။ အာဆီယံအနေနဲ့ ထိရောက်တဲ့ အရေးယူမှုတွေ အတွက်လည်း ဦးစီးဦးရွက်လုပ်ဖို့ အာဆီယံအလှည့်ကျ ဥက္ကဋ္ဌ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံကို HRW က တိုက်တွန်းထားပါတယ်။
{Unicode}
အာဆီယံကိုယျစားလှယျသဈ မွနျမာ့အရေး ဘယျလိုကိုငျတှယျမလဲ
မွနျမာ့နိုငျငံဆိုငျရာအထူးကိုယျစားလှယျအဖှဲ့ရုံးကို ဦးဆောငျသှားမယ့ျ အာဆီယံ အထူးကိုယျစားလှယျ၊ အငျဒိုနီးရှား နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးဟာ မွနျမာ့အရေးကိစ်စမှာ ဘယျလိုခဉြျးကပျ ညှိနှိုငျးသှားမလဲဆိုတာ အမြားက စိတျဝငျတစား ရှိနကွေပါတယျ။ အဖှဲ့အစညျးအားလုံးနဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျသှားမယျဆိုတဲ့ အာဆီယံ အထူးကိုယျစားလှယျရဲ့ ပွောကွားမှုအပေါျမှာ နိုငျငံရေး လေ့လာသုံးသပျသူရဲ့ အမွငျအမြိုးမြိုး ရှိနပေါတယျ။ ဒီအကွောငျး ရနျကုနျကသတငျးပေးပို့တာကို ကိုသားညှန့ျဦး ပွောပွမှာပါ။
အရှေ့တောငျအာရှ နိုငျငံမြားအသငျး အာဆီယံရဲ့ အလှည့ျကြဥက်ကဋ်ဌဖွဈလာတဲ့ အငျဒိုနီးရှားနိုငျငံရဲ့ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီး Retno Marsudi ဟာ မွနျမာနိုငျငံအတှကျ အထူးကိုယျစားလှယျအဖှဲ့ကို ဖှဲ့စညျးသှားဖို့ ရှိနပေါတယျ။ ဒီအဖှဲ့ကို သူကိုယျတိုငျ ဦးဆောငျသှားမှာဖွဈပွီး ဘယျလောကျအထိ အောငျမွငျအောငျ စှမျးဆောငျနိုငျမလဲ ဆိုတဲ့အပေါျမှာ အမြိုးမြိုး အမွငျရှိကွပါတယျ။ ပဋိပက်ခဖွဈပှားနတေဲ့ အဖှဲ့အစညျးအားလုံးနဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျဖို့ထကျ တိုငျးရငျးသား ပွညျသူလူထုရဲ့ တောငျးဆိုခကြျကိုသာ အာဆီယံအနနေဲ့ အလေးထားသင့ျတယျလို့ နိုငျငံရေး လေ့လာသူတခြို့က မွငျပါတယျ။
အငျဒိုနီးရှား နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးဟာ သံခငျးတမနျခငျးကနေ ပွူနာရဲ့ အဖွကေိုရဖို့ စိတျဝငျစားနပေုံရကွောငျး မွနျမာ့လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့ BHRN ရဲ့ အမှုဆောငျ ညှှနျကွားရေးမှူး ဦးကြောျဝငျးက ပွောပါတယျ။ စဈရာဇဝတျမှုတှကြေူးလှနျတယျလို့ နိုငျငံတကာမှာစှပျစှဲခံနရေတဲ့ အောဏာသိမျးမွနျမာစဈကောငျစီနဲ့ စေ့စပျဆှေးနှေးလို့တော့ အဆငျမပွနေိုငျဘူးလို့ သူ့အနနေဲ့ အငျဒိုနီးရှားနိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးနဲ့ ဒီကနေ့ ဂကြာတာမွို့မှာ တှေ့ဆုံစဉျ ဦးကြောျဝငျးက ရှငျးပွခဲ့တယျလို့ ပွောပါတယျ။
"ကနြောျတို့တှဟော စကားပွောဖို့၊ Solution တခု ပွလေညျရေးရဖို့အတှကျ စကားပွောရတယျ ဆိုတာကို နိုငျငံရေးမှာ ခနြျလှပျထားလို့ မရဘူး၊ ဆုံးဖွတျခကြျဆိုတာ စားပှဲဝိုငျးကလာတယျ။ သို့သောျလညျး ကနြောျတို့က ရာဇဝတျသားနဲ့ စားပှဲဝိုငျးတခုတညျးမှာ ထိုငျဖို့တော့ အဆငျမပွနေိုငျဘူး။ အသကျပေးပွီး ကနြောျတို့ဆီက လူငယျတှေ စတေးနတေယျ၊ တိုငျးရငျးသားတှေ တိုကျပှဲဝငျနတေယျ ဒါတှကေို ကနြောျတို့က မကြျကှယျပွုလို့ မရဘူး။ ဒါကတောျတောျ အရေးကွီးတဲ့ကိစ်စ။ ဒါကိုမကြျကှယျပွုတဲ့ ဘယျတတိယနိုငျငံမဆို၊ ဘယျကွားဝငျနိုငျငံမဆို ကနြောျတို့ လကျမခံဘူးဆိုတဲ့ ပွတျသားတဲ့ အဖွတေခု ပေးထားဖို့လိုတယျ။ အမွောျအမွငျမရှိတဲ့ ဦးဆောငျမှု မှနျသမြှ အားလုံးကိုလညျး လကျခံလို့မရဘူး။ တိုငျးရငျးသားဒခေံတှေ၊ လူငယျတှေ သူတို့ရဲ့ တောငျးဆိုခကြျက ဘာလဲ၊ ဒါကိုနံပတျတဈ ဖွဈရမယျ။ ပါတီပေါျလစီတှေ၊ ပါတီခေါငျးဆောငျပိုငျးက ပွောခဲ့တဲ့ ဆုံးမစကားတှကေို ဒီနရောမှာ လာပွောလို့မရဘူး။ ယနေ့လကျရှိ မကြျမှောကျကာလမှာ မွနျမာပွညျအတှကျ အကောငျးဆုံအဖွကေ ဘာလဲဆိုရငျ စဈတပျက နိုငျငံရေးက လုံးဝ၊ လုံးဝ ထှကျသှားဖို့ပဲရှိတယျ။ ဒါကို ကနြောျတို့က အဓိကပွောရမှာ။ ဒါကို ဒီက meeting ထဲမှာ၊ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးနဲ့လညျး meeting ဖွဈတယျ၊ တခွား အုပျစုတှနေဲ့လညျး meeting ဖွဈတော့ ကနြော့ရဲ့ အဓိက ဒီနေ့ပေးတဲ့ message ကတော့ အငျဒိုနီးရှားရဲ့အပေါျမှာ ဒီ message ပဲပေါ့နောျ။"
မွနျမာ့အရေးနဲ့ပတျသကျလို့ အာဆီယံဘုံသဘောတူညီခကြျ ၅ ရပျ ရှိတယျဆိုပမေယ့ျ၊ အာဆီယံနိုငျငံတှအေကွား မွနျမာ့အရေးခညြျးကပျမှုမှာ မတူညီတာတှရှေိပါတယျ။ ထိုငျး၊ ကမ်ဘောဒီယား စတဲ့နိုငျငံတှကေ မွနျမာစဈကောငျစီကို နီးနီးကပျကပျဆကျဆံပွီး အပွောငျးအလဲဖွဈစဖေို့ လိုလားသလို၊ မလေးရှားလို နိုငျငံမြိုးကတော့ စဈကောငျစီအပွငျ NUG အမြိုးသားညီညှတျရေးအစိုးရ၊ NUCC အမြိုးသားညီညှတျရေးအတိုငျပငျခံကောငျစီတို့ကိုပါ တရားဝငျထိစပျ ညှိုနှိုငျးဆှေးနှေးဖို့ လိုလားပါတယျ။ ပွီးခဲ့တဲ့လကတုနျးက ထိုငျးက ကမကထလုပျပွီး မွနျမာစဈကောငျစီဝနျကွီးတှကေို ခေါျယူဆှေးနှေးတှေ့ဆုံတဲ့ အာဆီယံနိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးတခြို့ရဲ့ အလှတျသဘောတှေ့ဆုံမှုဟာ အာဆီယံသဘောထားနဲ့မညီဘူးဆိုပွီး စငျကာပူဖကျက ကန့ျကှကျတယျဆိုတဲ့ သတငျးတှေ ထှကျလာခဲ့ပါတယျ။ လကျရှိ အလှည့ျကြဥက်ကဌ အငျဒိုနီးရှားနိုငျငံအနနေဲ့ကတော့ အာဆီယံဘုံသဘောထားတှအေတိုငျးပဲ အကောငျအထညျဖောျလိမ့ျမယျလို့ နိုငျငံရေးလေ့လာအကဲခတျသူ ဒေါကျတာစိုငျးကွညျဇငျစိုးက ပွောပါတယျ။
" အရငျဆုံး အလေးထားပွီးတော့ ဂရုပွုရမယ့ျဥစ်စာက ပွီးခဲ့တဲ့ နိုဝငျဘာလတုနျးက ဘုံသဘောတူညီခကြျ ငါးရပျဆိုငျရာ သုံးသပျခကြျပေါ့နောျ ဆယျခကြျရှိတယျ၊ ဆယျခကြျက အဓိက ဘုံသဘောတူညီခကြျကို အကောငျအထညျဖောျလုပျဖို့အတှကျ အခြိနျကန့ျသတျခကြျ သတျမှတျဖို့၊ ပွီးရငျ တိုငျးတာလို့ရမယ့ျ အညှနျးကိနျးတှေ အဲဒါတှေ ဖောျထုတျဖို့ဆိုတဲ့ဟာ ရှိတယျ။ အဲဒီဟာက ပိုအရေးကွီးမယျလို့ ကနြော့အနနေဲ့ ယူဆတယျ။ အဲဒီမှာ သူတို့ဘုံသဘောတူညီခကြျ ငါးရပျကို အကောငျအထညျ ဖောျဖို့အတှကျ အစီအစဉျတှေ ရေးဆှဲတဲ့အခြိနျမှာ ငွငျးရခုံရတာတှေ ရှိလိမ့ျမယျ၊ နှဈဘကျလုံးကတော့ ကိုယျနဲ့မတည့ျတဲ့သူကို ရနျသူ၊ အကွမျးဖကျလို့ ပွောနကွေတာပဲ၊ ဒါပမေဲ့ ကနြောျတို့ နားလညျရမှာက five-point consensus ဟာ ပွညျတှငျးမှာရှိနတေဲ့ အငျအားစုအကုနျလုံးနဲ့ စကားပွောဖို့ ညှိနှိုငျးဖို့ဆိုတဲ့ အဓိကသော့ခကြျ ဖွဈနတေယျ။"
စဈကောငျစီအနနေဲ့ သူတို့စီစဉျထားတဲ့ ရှေးကောကျပှဲလမျးကွောငျးကိုပဲ ရနိုငျသလောကျ အကောငျအထညျဖောျပွီး၊ တှေ့ဆုံညှိုနှိုငျးရေးအပါအဝငျ တခွားနညျးလမျးတှနေဲ့ ဖွရှေငျးဖို့ တောငျးဆိုတာတှကေို လိုကျလြောမယ့ျပုံ မရှိဘူးလို့ နိုငျငံရေးပါတီတခြို့က ယူဆပါတယျ။
လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့ကွီး HRW ကလညျး အာဆီယံအနနေဲ့ မွနျမာစဈတပျကို ပိုပွီးပွငျးထနျတဲ့ အရေးယူမှုတှကေို လုပျသင့ျကွောငျး ဒီနေ့ ကွာသပတေးနေ့မှာ တိုကျတှနျးလိုကျပါတယျ။ အာဆီယံအနနေဲ့ ထိရောကျတဲ့ အရေးယူမှုတှေ အတှကျလညျး ဦးစီးဦးရှကျလုပျဖို့ အာဆီယံအလှည့ျကြ ဥက်ကဋ်ဌ အငျဒိုနီးရှားနိုငျငံကို HRW က တိုကျတှနျးထားပါတယျ။
