(Zawgyi/Unicode)
ရန်ကုန်တိုင်းအတွင်းက စက်မှုဇုံစက်ရုံအများစုဟာ ကိုဗစ်ရောဂါ ကာကွယ်ဖို့အတွက် လိုက်နာဆောင်ရွက်တာတွေ အားနည်းနေတယ်လို့ အလုပ်သမား သမဂ္ဂတွေက ဝေဖန်ထောက်ပြကြပါတယ်။ တချို့စက်ရုံတွေမှာ ကိုဗစ်ရောဂါလက္ခဏာတွေ တွေ့လာပြီဖြစ်လို့ စိုးရိမ်စရာအခြေအနေ ဖြစ်ကြောင်း သမဂ္ဂအဖွဲ့တွေက ပြောလိုက်တာပါ။ ရန်ကုန်က ပေးပို့လာတဲ့ ဒီသတင်းကိုတော့ ကိုငြိမ်းချမ်း ပြောပြမှာပါ။
လှိုင်သာယာ၊ ရွှေလင်ပန်းစက်မှုဇုံက စက်ရုံတခုမှာ ဖျားနာတဲ့စက်ရုံလုပ်သား အများအပြား ရှိနေတယ်လို့ အလုပ်သမားသမဂ္ဂ တခုက လူမှုကွန်ရက်ပေါ်မှာ ရေးသထေားသလို၊ ရန်ကုန်တိုင်း စက်မှုဇုံတွေက တခြားစက်ရုံတွေလည်းမှာ ကိုဗစ်ရောဂါလက္ခဏာနဲ့ ဖျားနာသူတွေ ရှိနေပါတယ်။
စက်ရုံတွေမှာ ဒီလို ကိုဗစ်လက္ခဏာတွေ မြင်နေရပေမဲ့ ထုတ်လုပ်ရေးကိုပဲ ဦးစားပေးနေတာကြောင့် စိုးရိမ်စရာ အခြေအနေဖြစ်လာကြောင်း မြန်မာနိုင်ငံ ကုန်ထုတ်နှင့် စက်မှုလက်မှု အလုပ်သမားများ အဖွဲ့ချုပ် IWFM ရဲ့ ပြောခွင့်ရ ဦးဝေယံရှိုင်းက ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
“ အများကြီးစိုးရိမ်ရတာပေါ့ အခုဆိုရင် စက်ရုံမှာ လူတော်တော်များများဆိုရင် ပျမ်းမျှပြောရရင် တရုံမှာဖျားနာတဲ့သူ မရှိဘူးဆိုရင် အယောက် ၃၀- ၄၀ အဲလို ဖျားနာတဲ့သူတွေရှိတယ်။ အဲဒီကတဆင့် မိသားစုတွေကို ကူးစက်တာတွေရှိတယ်။ တချို့ဆိုအနံ့ပျောက်နေတယ် ဒါပေမဲ့ အိမ်မှမနားဘူး အလုပ်ကို ဆင်းနေတယ်။ အဲဒါတွေက တကယ်တော့ မဖြစ်သင့်တဲ့ ကိစ္စတွေပဲ။ ဘယ်လိုလုပ်ပြီး ဒီရောဂါကို ထိန်းချုပ်နိုင်မှာလဲ ဘယ်လိုမှ မထိန်းချုပ်နိုင်ဘူး။ ဒီလိုပုံစံနဲ့ဆိုရင်။”
စက်ရုံအဝင်မှာ ကျန်းမာရေးစစ်ဖို့၊ နေရာခွဲပြီး ထမင်းစားကြဖို့၊ ကြိုပို့ကားတွေမှာ လူခြားပြီးထိုင်ဖို့၊ မျက်နှာကာနဲ့ နှာခေါင်းစည်းတပ်ဖို့၊ လက်သန့်ဆေးရည် နေရာတိုင်းမှာရှိဖို့ ဒါတွေကို အလုပ်ရှင်နဲ့ အလုပ်သမားသမဂ္ဂတွေက ကိုဗစ်ပထမလှိုင်း၊ ဒုတိယလှိုင်းမှာ အတူလက်တွဲ လုပ်ခဲ့ကြပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း အခု တတိယလှိုင်းကာလမှာတော့ ကျန်းမာရေး ဝန်ကြီးဌာနရဲ့ လမ်းညွှန်ချက်တွေကို အလုပ်ရှင်၊ အလုပ်သမားတွေက လိုက်နာခြင်းမရှိတော့ဘူးလို့ အလုပ်သမား သမဂ္ဂတွေက ပြောပါတယ်။
အလုပ်သမားအဖွဲ့အစည်း ၁၆ ကို စစ်ကောင်စီဘက်က တရားမဝင်ကြောင်း ကြေညာထားပြီးနောက် ကိုဗစ်ကာကွယ်ရေးမှာ အလုပ်သမား သမဂ္ဂတွေကရဲ့ အခန်းကဏ္ဍလျော့ကျသွားပါတယ်။ တချို့စက်ရုံတွေမှာ အနံ့ပျောက်တဲ့ အလုပ်သမားတွေ တဖြည်းဖြည်းများလာမှ ကိုဗစ်အတွက် စပြီးပြင်ဆင်ကြတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
“ လုံးဝကို မထိန်းချုပ်နိုင်ဘူး၊ အလုပ်ရှင်အနေနဲ့ စီမံခန့်ခွဲပေးထားတာတွေ ဘာမှမရှိဘူး။ ဒါပေမဲ့ သမဂ္ဂအနေနဲ့ကတော့ ကိုယ့်အဖွဲ့ဝင်တွေ ကိုယ့်သမဂ္ဂတွေကိုတော့ နေ့စဉ်မပြတ် knowledge ပဲပေးနိုင်တယ်၊ လုပ်ငန်းခွင်ထဲ တစိုက်တမတ် လိုက်မလုပ်ပေးနိုင်ဘူး။ လိုက်မလုပ်ပေးနိုင်တဲ့ အခြေအနေကလည်း လိုက်လုပ်ပေးတယ်ဆိုရင် အလုပ်ရှင်က လက်တို့တဲ့ကိစ္စတွေ ရှိတယ်။ တချို့ဆို ခြိမ်းခြောက်ခံရတာတွေ ရှိတယ်။ ကျနော်တို့ ခေါင်းဆောင်တွေ အလုပ်သမား သမဂ္ဂတွေအနေနဲ့ လုံခြုံမှုတွေ မရှိဘူး စိုးရိမ်စိတ်တွေရှိတယ်။ အခုအခြေအနေက လှုပ်တာနဲ့ ကျနော်တို့ ဂွိမယ်ဆိုတဲ့ အနေအထားမျိုး ရှိတယ်။ စကစ ဘက်ကနေ တရားဝင်ကြေညာတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေရော၊ မကြေညာတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေရော ဘယ်သူမှ ဒီအလုပ်သမား ရေးရာနဲ့ပတ်သက်ပြီး လွတ်လွတ်လပ်လပ် လုပ်လို့မရဘူး။ ဒါလက်ရှိ ကိုဗစ်ရဲ့ အခြေအနေတွေပဲ။”
စက်ရုံတွေမှာ ကိုဗစ်ရောဂါတားဆီးရေး ကိစ္စတွေကို ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနက ဦးဆောင်စီစဉ်ရတယ်ကိစ္စဖြစ်တယ်လို့ စစ်အုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ၊ အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာနရဲ့ ပြောခွင့်ရ ဦးညွှန့်ဝင်းက ပြောပါတယ်။ လက်ရှိမှာတော့ စက်မှုဇုံစက်ရုံတွေမှာ ကိုဗစ်ကူးစက်နှုန်း ပိုများနေတယ်ဆိုတဲ့ အခြေအနေ မရှိသေးဘူးလို့ သူကဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
“ အဲဒါကတော့ ကျန်းမာရေးကို မေးမှရမယ်။ ကျနော်တို့အပိုင်းကတော့ သိပ်ပြီးတော့၊ covid issue က occupational disease မဟုတ်တဲ့အတွက် ကျနော်တို့က ကျန်းမာရေးက lead လုပ်လို့ရှိရင်တော့ ကျနော်တို့က လိုက်ပြီးတော့လုပ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ လက်ရှိကျနော်တို့ သိထားသလောက် အနေအထားအရလည်း စက်ရုံအလုပ်ရုံတွေမှာ ဖြစ်တဲ့ဥစ္စာက ထူးပြီးတော့ စက်ရုံအလုပ်ရုံမှာ ပိုဖြစ်တဲ့အနေအထားတော့ ကျနော်တို့ မတွေ့ရပါဘူး။”
နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုနဲ့အတူ စားဝတ်နေရးအကြပ်အတည်းကြားမှာ အခု ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါလှိုင်းကို အလုပ်သမားတွေ အတော် ရုန်းကန်နေရတယ်လို့ အလုပ်သမားအရေး ဆောင်ရွက်သူတွေက ပြောပါတယ်။
ကိုဗစ်ဆိုးရွားလာမှု၊ နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုတွေကြောင့် အခုနှစ်ဝက်အတွင်းမှာ မြန်မာနိုင်ငံက အလုပ်အကိုင် ခန့်မှန်းခြေ ၂.၂ သန်း ဆုံးရှုံးနိုင်တယ်လို့ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားရေးရာအဖွဲ့ ILO ကပြောပါတယ်။ အထူးသဖြင့် အလုပ်နေရာပေါင်း သိန်းနဲ့ချီပေးထားတဲ့ အထည်ချုပ်ကဏ္ဍကို ဆိုးဆိုးရွားရွား ရိုက်ခတ်နိုင်တယ်လို့ ပြည်တွင်းအလုပ်သမားရေးရာ အဖွဲ့တွေက ပြောနေကြတာပါ။
................................................................................................
ရနျကုနျစကျမှုဇုံ ကိုဗဈကူးစကျမှု စိုးရိမျဖှယျရှိ
(Unicode)
ရနျကုနျတိုငျးအတှငျးက စကျမှုဇုံစကျရုံအမြားစုဟာ ကိုဗဈရောဂါ ကာကှယျဖို့အတှကျ လိုကျနာဆောငျရှကျတာတှေ အားနညျးနတေယျလို့ အလုပျသမား သမဂ်ဂတှကေ ဝဖေနျထောကျပွကွပါတယျ။ တခြို့စကျရုံတှမှော ကိုဗဈရောဂါလက်ခဏာတှေ တှေ့လာပွီဖွဈလို့ စိုးရိမျစရာအခွအေနေ ဖွဈကွောငျး သမဂ်ဂအဖှဲ့တှကေ ပွောလိုကျတာပါ။ ရနျကုနျက ပေးပို့လာတဲ့ ဒီသတငျးကိုတော့ ကိုငွိမျးခမြျး ပွောပွမှာပါ။
လှိုငျသာယာ၊ ရှှလေငျပနျးစကျမှုဇုံက စကျရုံတခုမှာ ဖြားနာတဲ့စကျရုံလုပျသား အမြားအပွား ရှိနတေယျလို့ အလုပျသမားသမဂ်ဂ တခုက လူမှုကှနျရကျပေါျမှာ ရေးသထေားသလို၊ ရနျကုနျတိုငျး စကျမှုဇုံတှကေ တခွားစကျရုံတှလေညျးမှာ ကိုဗဈရောဂါလက်ခဏာနဲ့ ဖြားနာသူတှေ ရှိနပေါတယျ။
စကျရုံတှမှော ဒီလို ကိုဗဈလက်ခဏာတှေ မွငျနရေပမေဲ့ ထုတျလုပျရေးကိုပဲ ဦးစားပေးနတောကွောင့ျ စိုးရိမျစရာ အခွအေနဖွေဈလာကွောငျး မွနျမာနိုငျငံ ကုနျထုတျနှင့ျ စကျမှုလကျမှု အလုပျသမားမြား အဖှဲ့ခြုပျ IWFM ရဲ့ ပွောခှင့ျရ ဦးဝယေံရှိုငျးက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“ အမြားကွီးစိုးရိမျရတာပေါ့ အခုဆိုရငျ စကျရုံမှာ လူတောျတောျမြားမြားဆိုရငျ ပမြျးမြှပွောရရငျ တရုံမှာဖြားနာတဲ့သူ မရှိဘူးဆိုရငျ အယောကျ ၃၀- ၄၀ အဲလို ဖြားနာတဲ့သူတှရှေိတယျ။ အဲဒီကတဆင့ျ မိသားစုတှကေို ကူးစကျတာတှရှေိတယျ။ တခြို့ဆိုအနံ့ပြောကျနတေယျ ဒါပမေဲ့ အိမျမှမနားဘူး အလုပျကို ဆငျးနတေယျ။ အဲဒါတှကေ တကယျတော့ မဖွဈသင့ျတဲ့ ကိစ်စတှပေဲ။ ဘယျလိုလုပျပွီး ဒီရောဂါကို ထိနျးခြုပျနိုငျမှာလဲ ဘယျလိုမှ မထိနျးခြုပျနိုငျဘူး။ ဒီလိုပုံစံနဲ့ဆိုရငျ။”
စကျရုံအဝငျမှာ ကနြျးမာရေးစဈဖို့၊ နရောခှဲပွီး ထမငျးစားကွဖို့၊ ကွိုပို့ကားတှမှော လူခွားပွီးထိုငျဖို့၊ မကြျနှာကာနဲ့ နှာခေါငျးစညျးတပျဖို့၊ လကျသန့ျဆေးရညျ နရောတိုငျးမှာရှိဖို့ ဒါတှကေို အလုပျရှငျနဲ့ အလုပျသမားသမဂ်ဂတှကေ ကိုဗဈပထမလှိုငျး၊ ဒုတိယလှိုငျးမှာ အတူလကျတှဲ လုပျခဲ့ကွပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျလညျး အခု တတိယလှိုငျးကာလမှာတော့ ကနြျးမာရေး ဝနျကွီးဌာနရဲ့ လမျးညှှနျခကြျတှကေို အလုပျရှငျ၊ အလုပျသမားတှကေ လိုကျနာခွငျးမရှိတော့ဘူးလို့ အလုပျသမား သမဂ်ဂတှကေ ပွောပါတယျ။
အလုပျသမားအဖှဲ့အစညျး ၁၆ ကို စဈကောငျစီဘကျက တရားမဝငျကွောငျး ကွညောထားပွီးနောကျ ကိုဗဈကာကှယျရေးမှာ အလုပျသမား သမဂ်ဂတှကေရဲ့ အခနျးကဏ်ဍလြော့ကသြှားပါတယျ။ တခြို့စကျရုံတှမှော အနံ့ပြောကျတဲ့ အလုပျသမားတှေ တဖွညျးဖွညျးမြားလာမှ ကိုဗဈအတှကျ စပွီးပွငျဆငျကွတယျလို့ ပွောပါတယျ။
“ လုံးဝကို မထိနျးခြုပျနိုငျဘူး၊ အလုပျရှငျအနနေဲ့ စီမံခန့ျခှဲပေးထားတာတှေ ဘာမှမရှိဘူး။ ဒါပမေဲ့ သမဂ်ဂအနနေဲ့ကတော့ ကိုယ့ျအဖှဲ့ဝငျတှေ ကိုယ့ျသမဂ်ဂတှကေိုတော့ နေ့စဉျမပွတျ knowledge ပဲပေးနိုငျတယျ၊ လုပျငနျးခှငျထဲ တစိုကျတမတျ လိုကျမလုပျပေးနိုငျဘူး။ လိုကျမလုပျပေးနိုငျတဲ့ အခွအေနကေလညျး လိုကျလုပျပေးတယျဆိုရငျ အလုပျရှငျက လကျတို့တဲ့ကိစ်စတှေ ရှိတယျ။ တခြို့ဆို ခွိမျးခွောကျခံရတာတှေ ရှိတယျ။ ကနြောျတို့ ခေါငျးဆောငျတှေ အလုပျသမား သမဂ်ဂတှအေနနေဲ့ လုံခွုံမှုတှေ မရှိဘူး စိုးရိမျစိတျတှရှေိတယျ။ အခုအခွအေနကေ လှုပျတာနဲ့ ကနြောျတို့ ဂှိမယျဆိုတဲ့ အနအေထားမြိုး ရှိတယျ။ စကစ ဘကျကနေ တရားဝငျကွညောတဲ့ အဖှဲ့အစညျးတှရေော၊ မကွညောတဲ့ အဖှဲ့အစညျးတှရေော ဘယျသူမှ ဒီအလုပျသမား ရေးရာနဲ့ပတျသကျပွီး လှတျလှတျလပျလပျ လုပျလို့မရဘူး။ ဒါလကျရှိ ကိုဗဈရဲ့ အခွအေနတှေပေဲ။”
စကျရုံတှမှော ကိုဗဈရောဂါတားဆီးရေး ကိစ်စတှကေို ကနြျးမာရေးဝနျကွီးဌာနက ဦးဆောငျစီစဉျရတယျကိစ်စဖွဈတယျလို့ စဈအုပျခြုပျရေးကောငျစီ၊ အလုပျသမားဝနျကွီးဌာနရဲ့ ပွောခှင့ျရ ဦးညှှန့ျဝငျးက ပွောပါတယျ။ လကျရှိမှာတော့ စကျမှုဇုံစကျရုံတှမှော ကိုဗဈကူးစကျနှုနျး ပိုမြားနတေယျဆိုတဲ့ အခွအေနေ မရှိသေးဘူးလို့ သူကဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“ အဲဒါကတော့ ကနြျးမာရေးကို မေးမှရမယျ။ ကနြောျတို့အပိုငျးကတော့ သိပျပွီးတော့၊ covid issue က occupational disease မဟုတျတဲ့အတှကျ ကနြောျတို့က ကနြျးမာရေးက lead လုပျလို့ရှိရငျတော့ ကနြောျတို့က လိုကျပွီးတော့လုပျပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ လကျရှိကနြောျတို့ သိထားသလောကျ အနအေထားအရလညျး စကျရုံအလုပျရုံတှမှော ဖွဈတဲ့ဥစ်စာက ထူးပွီးတော့ စကျရုံအလုပျရုံမှာ ပိုဖွဈတဲ့အနအေထားတော့ ကနြောျတို့ မတှေ့ရပါဘူး။”
နိုငျငံရေးမတညျငွိမျမှုနဲ့အတူ စားဝတျနရေးအကွပျအတညျးကွားမှာ အခု ကိုဗဈကပျရောဂါလှိုငျးကို အလုပျသမားတှေ အတောျ ရုနျးကနျနရေတယျလို့ အလုပျသမားအရေး ဆောငျရှကျသူတှကေ ပွောပါတယျ။
ကိုဗဈဆိုးရှားလာမှု၊ နိုငျငံရေးမတညျငွိမျမှုတှကွေောင့ျ အခုနှဈဝကျအတှငျးမှာ မွနျမာနိုငျငံက အလုပျအကိုငျ ခန့ျမှနျးခွေ ၂.၂ သနျး ဆုံးရှုံးနိုငျတယျလို့ အပွညျပွညျဆိုငျရာ အလုပျသမားရေးရာအဖှဲ့ ILO ကပွောပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ အလုပျနရောပေါငျး သိနျးနဲ့ခြီပေးထားတဲ့ အထညျခြုပျကဏ်ဍကို ဆိုးဆိုးရှားရှား ရိုကျခတျနိုငျတယျလို့ ပွညျတှငျးအလုပျသမားရေးရာ အဖှဲ့တှကေ ပွောနကွေတာပါ။
