[[Zawgyi/Unicode]]
ကမ္ဘာပေါ်ကဆင်းရဲတဲ့နိုင်ငံတွေရဲ့ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုပေးတဲ့အဆောက်အဦတွေမှာ လုံလောက်တဲ့ လျှပ်စစ်မီးမရတာကြောင့် လူပေါင်း သန်း (၁ ထောင်) နီးပါး မကြာခနဆိုသလို အသက်ဘေးနဲ့ကြုံခဲ့ရတယ်လို့ နောက်ဆုံးထုတ်ပြန်တဲ့ ကုလသမဂ္ဂအစီရင်ခံစာသစ်က ဆိုပါတယ်။ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုပေးရာဌာနတွေမှာ လျှပ်စစ်မီးရရှိရေး ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ WHO၊ ကမ္ဘာ့ဘဏ်နဲ့ နိုင်ငံတကာ ပြန်ပြည့်မြဲစွမ်းအင်အေဂျင်စီ IREA တို့ ပူးတွဲ ထုတ်ပြန်တဲ့အစီရင်ခံစာမှာ ဖေါ်ပြလိုက်တာပါ။ VOA အတွက် Lisa Schlein ပေးပို့တဲ့သတင်းကို ကိုဉာဏ်ဝင်းအောင်က တင်ပြထားပါတယ်။
ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုပေးနေတဲ့ အဆောက်အဦတွေမှာ လျှပ်စစ်မီး ရခြင်းမရခြင်းက လူ့အသက်ကယ်တင်ရေးမှာ ကွာခြားသွားစေတယ်လို့ ကျန်းမာရေးဌာနတာဝန်ရှိသူတွေက ပြောပါတယ်။ Heather Adair-Rohani ဟာ WHO ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ရဲ့ လေထုအရည်အသွေး၊ စွမ်းအင်နဲ့ ကျန်းမာရေးဌာနစိတ်ရဲ့ယာယီ အကြီးအကဲဖြစ်ပါတယ်။ ဆေးရုံဆေးခန်းလို ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်တဲ့ နေရာမျိုးမှာ ပုံမှန် လျှပ်စစ်ဖြန့်ဖြူးပေးတဲ့ စနစ်ရှိဖို့က သိပ်အရေးကြီးတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
"ကုသ စောင့်ရှောက်ရေးအဆောင်တွေမှာ လျှပ်စစ်မီးမရှိဘူးဆိုပါတော့ .. မွေးကင်းစခလေးတွေကို အနွေးဓါတ်ပေးမယ့်စက်တွေ ဘယ်လိုလုပ် လည်ပတ်နိုင်မှာလဲ။ ဆေးကုသရေးကိရိယာတွေအသုံးပြုနိုင်ဖို့က လျှပ်စစ်မီးတောက်လျှောက် ရနေဖို့ လိုပါတယ်။ ဒါက အခြေခံလိုအပ်ချက်လည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါဟာ အထူးသဖြင့် အလယ်အလတ်နဲ့ ဝင်ငွေနည်း တိုင်းပြည်တွေက အားကိုရာမဲ့ ပြည်သူတွေအတွက် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုပေးရာမှာ မရှိမဖြစ် ထည့်သွင်းစဉ်းစားရမယ့်အချက် ဖြစ်ပါတယ်။"
တောင်အာရှနဲ့အာဖရိက ဆာဟာရတောင်ပိုင်းနိုင်ငံတွေက ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုပေးတဲ့ အဆောက်အဦ (၁၀) ခုမှာ (၁) ခုကျော်က လျှပ်စစ်မီးမရဘူးလို့ အစီရင်ခံစာမှာ ဖေါ်ပြပါတယ်။ ဆာဟာရတောင်ပိုင်းဒေသက ကျန်းမာရေးအဆောက်အဦ အားလုံးရဲ့ ထက်ဝက်လောက်ဟာ လျှပ်စစ်မီး ပုံမှန် မရဘူးလို့ ဆိုပါတယ်။ မီးထွန်းဖို့ ၊ ရေခဲသေတ္တာအေးနေဖို့ ဒီလို နေ့စဉ်သုံးပစ္စည်းတွေအတွက် လျှပ်စစ်မီးလိုသလို၊ နှလုံးခုန်နှုန်းနဲ့ သွေးပေါင်ချိန်တိုင်းတဲ့ ကိရိယာတွေအတွက်လည်း လျှပ်စစ်မီးလိုအပ်ကြောင်းနဲ့ လူ့အသက်ကယ်တင်ဖို့ဆိုရင် လျှပ်စစ်ဓါတ်အားသုံးစနစ်က မဖြစ်မနေ လိုအပ်ကြောင်း အစီရင်ခံစာမှာ ထောက်ပြပါတယ်။
လျှပ်စစ်ဓာတ်အားပေးစနစ် တပ်ဆင်ပြီးတဲ့ အခါမှာလည်း လက်တွေ့ အသုံးချနိုင်တဲ့ အခြေအနေမျိုး ဖြစ်ဖို့ လိုတယ်လို့လည်း Adair-Rohani က ပြောပါတယ်။
" နေနဲ့ရေလို သဘာဝကရတဲ့ ပြန်ပြည့်မြဲစွမ်းအင်ထုတ် လျှပ်စစ်ဓါတ်အားစနစ်ကိုသာ ကျန်းမာရေးအဆောက်အဦတွေမှာ ချိတ်ဆက်ထားနိုင်မယ်ဆိုရင် အသက်ကယ်တဲ့ ကုသစောင့်ရှောက်မှုပေးနိုင်မှာဖြစ်သလို အရေးပေါ်အခြေအနေအေတွက်လည်း အဆင်သင့်ဖြစ်နေမှာပါ။ ဟာရီကိန်းမုန်တိုင်းလို၊ ရေးလွှမ်းမိုးတာလို သဘာဝဘေး ကျရောက်တဲ့အခါမျိုးမှာတောင် သဘာဝစွမ်းအင်သုံးလျှပ်စစ်ကို လိုရင်လိုသလို အရေးပေါ်ကယ်ဆယ်ဖို့ အသုံးပြုနိုင်မှာဖြစ်ပါတယ်။"
ရာသီဥတုဖေါက်ပြန်မှုဒဏ်ကြောင့် ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုစနစ်နဲ့ သက်ဆိုင်ရာအဆောက်အဦတွေပါ ထိခိုက်ယိုယွင်းမှု ပိုတိုးလာနေတယ်လို့ ကုလအစီရင်ခံစာသစ်မှာ ဖေါ်ပြပါတယ်။ ရေရှည်အတွက် ပြန်ပြည့်မြဲစွမ်းအင်ကို အသုံးပြုနိုင်တဲ့ နည်းလမ်းအဖြေတွေလည်း ရှိနေတာပါ။ အဲဒီထဲမှာ အကုန်ကျသက်သာတဲ့ နေရောင်ခြည်စွမ်းအင်သုံး လျှပ်စစ်ဓါတ်ဟာ သန့်ရှင်းပြီး အလျှင်မြန် ဖြန့်ဖြူးပေးနိုင်ပါတယ်။ ကျန်မာရေးဆိုင်ရာ အဆောက်အဦတွေမှာ ပြန်ပြည့်မြဲစွမ်းအင်နဲ့ လျှပ်စစ်ကိုသာသုံးနိုင်မယ်ဆိုရင် ရာသီဥတုဖေါက်ပြန်မှုကို လျှော့ချနိုင်မှာဖြစ်သလို စံချိန်မီတဲ့ ကျန်းမာရေးပြုစုစောင့်ရှောက်မှုကိုလည်း ပေးနိုင်မှာဖြစ်တယ်လို့ အစီရင်ခံစာပြုစုသူတွေက ဆိုပါတယ်။
============
[[Unicode]]
ကမ်ဘာတလှှား ကနြျးမာရေးလုပျငနျးတှေ လြှပျစဈမီးရရှိရေး ကုလသမဂ်ဂ သတိပေး
ကမ်ဘာပေါျကဆငျးရဲတဲ့နိုငျငံတှရေဲ့ ကနြျးမာရေးစောင့ျရှောကျမှုပေးတဲ့အဆောကျအဦတှမှော လုံလောကျတဲ့ လြှပျစဈမီးမရတာကွောင့ျ လူပေါငျး သနျး (၁ ထောငျ) နီးပါး မကွာခနဆိုသလို အသကျဘေးနဲ့ကွုံခဲ့ရတယျလို့ နောကျဆုံးထုတျပွနျတဲ့ ကုလသမဂ်ဂအစီရငျခံစာသဈက ဆိုပါတယျ။ ကနြျးမာရေး စောင့ျရှောကျမှုပေးရာဌာနတှမှော လြှပျစဈမီးရရှိရေး ကမ်ဘာ့ကနြျးမာရေးအဖှဲ့ WHO၊ ကမ်ဘာ့ဘဏျနဲ့ နိုငျငံတကာ ပွနျပွည့ျမွဲစှမျးအငျအဂေငြျစီ IREA တို့ ပူးတှဲ ထုတျပွနျတဲ့အစီရငျခံစာမှာ ဖေါျပွလိုကျတာပါ။ VOA အတှကျ Lisa Schlein ပေးပို့တဲ့သတငျးကို ကိုဉာဏျဝငျးအောငျက တငျပွထားပါတယျ။
ကနြျးမာရေးစောင့ျရှောကျမှုပေးနတေဲ့ အဆောကျအဦတှမှော လြှပျစဈမီး ရခွငျးမရခွငျးက လူ့အသကျကယျတငျရေးမှာ ကှာခွားသှားစတေယျလို့ ကနြျးမာရေးဌာနတာဝနျရှိသူတှကေ ပွောပါတယျ။ Heather Adair-Rohani ဟာ WHO ကမ်ဘာ့ကနြျးမာရေးအဖှဲ့ရဲ့ လထေုအရညျအသှေး၊ စှမျးအငျနဲ့ ကနြျးမာရေးဌာနစိတျရဲ့ယာယီ အကွီးအကဲဖွဈပါတယျ။ ဆေးရုံဆေးခနျးလို ကနြျးမာရေးစောင့ျရှောကျတဲ့ နရောမြိုးမှာ ပုံမှနျ လြှပျစဈဖွန့ျဖွူးပေးတဲ့ စနဈရှိဖို့က သိပျအရေးကွီးတယျလို့ ဆိုပါတယျ။
"ကုသ စောင့ျရှောကျရေးအဆောငျတှမှော လြှပျစဈမီးမရှိဘူးဆိုပါတော့ .. မှေးကငျးစခလေးတှကေို အနှေးဓါတျပေးမယ့ျစကျတှေ ဘယျလိုလုပျ လညျပတျနိုငျမှာလဲ။ ဆေးကုသရေးကိရိယာတှအေသုံးပွုနိုငျဖို့က လြှပျစဈမီးတောကျလြှောကျ ရနဖေို့ လိုပါတယျ။ ဒါက အခွခေံလိုအပျခကြျလညျး ဖွဈပါတယျ။ ဒါဟာ အထူးသဖွင့ျ အလယျအလတျနဲ့ ဝငျငှနေညျး တိုငျးပွညျတှကေ အားကိုရာမဲ့ ပွညျသူတှအေတှကျ ကနြျးမာရေးစောင့ျရှောကျမှုပေးရာမှာ မရှိမဖွဈ ထည့ျသှငျးစဉျးစားရမယ့ျအခကြျ ဖွဈပါတယျ။"
တောငျအာရှနဲ့အာဖရိက ဆာဟာရတောငျပိုငျးနိုငျငံတှကေ ကနြျးမာရေးစောင့ျရှောကျမှုပေးတဲ့ အဆောကျအဦ (၁၀) ခုမှာ (၁) ခုကြောျက လြှပျစဈမီးမရဘူးလို့ အစီရငျခံစာမှာ ဖေါျပွပါတယျ။ ဆာဟာရတောငျပိုငျးဒသေက ကနြျးမာရေးအဆောကျအဦ အားလုံးရဲ့ ထကျဝကျလောကျဟာ လြှပျစဈမီး ပုံမှနျ မရဘူးလို့ ဆိုပါတယျ။ မီးထှနျးဖို့ ၊ ရခေဲသတေ်တာအေးနဖေို့ ဒီလို နေ့စဉျသုံးပစ်စညျးတှအေတှကျ လြှပျစဈမီးလိုသလို၊ နှလုံးခုနျနှုနျးနဲ့ သှေးပေါငျခြိနျတိုငျးတဲ့ ကိရိယာတှအေတှကျလညျး လြှပျစဈမီးလိုအပျကွောငျးနဲ့ လူ့အသကျကယျတငျဖို့ဆိုရငျ လြှပျစဈဓါတျအားသုံးစနဈက မဖွဈမနေ လိုအပျကွောငျး အစီရငျခံစာမှာ ထောကျပွပါတယျ။
လြှပျစဈဓာတျအားပေးစနဈ တပျဆငျပွီးတဲ့ အခါမှာလညျး လကျတှေ့ အသုံးခနြိုငျတဲ့ အခွအေနမြေိုး ဖွဈဖို့ လိုတယျလို့လညျး Adair-Rohani က ပွောပါတယျ။
" နနေဲ့ရလေို သဘာဝကရတဲ့ ပွနျပွည့ျမွဲစှမျးအငျထုတျ လြှပျစဈဓါတျအားစနဈကိုသာ ကနြျးမာရေးအဆောကျအဦတှမှော ခြိတျဆကျထားနိုငျမယျဆိုရငျ အသကျကယျတဲ့ ကုသစောင့ျရှောကျမှုပေးနိုငျမှာဖွဈသလို အရေးပေါျအခွအေနအေတှေကျလညျး အဆငျသင့ျဖွဈနမှောပါ။ ဟာရီကိနျးမုနျတိုငျးလို၊ ရေးလှှမျးမိုးတာလို သဘာဝဘေး ကရြောကျတဲ့အခါမြိုးမှာတောငျ သဘာဝစှမျးအငျသုံးလြှပျစဈကို လိုရငျလိုသလို အရေးပေါျကယျဆယျဖို့ အသုံးပွုနိုငျမှာဖွဈပါတယျ။"
ရာသီဥတုဖေါကျပွနျမှုဒဏျကွောင့ျ ကနြျးမာရေး စောင့ျရှောကျမှုစနဈနဲ့ သကျဆိုငျရာအဆောကျအဦတှပေါ ထိခိုကျယိုယှငျးမှု ပိုတိုးလာနတေယျလို့ ကုလအစီရငျခံစာသဈမှာ ဖေါျပွပါတယျ။ ရရှေညျအတှကျ ပွနျပွည့ျမွဲစှမျးအငျကို အသုံးပွုနိုငျတဲ့ နညျးလမျးအဖွတှေလေညျး ရှိနတောပါ။ အဲဒီထဲမှာ အကုနျကသြကျသာတဲ့ နရေောငျခွညျစှမျးအငျသုံး လြှပျစဈဓါတျဟာ သန့ျရှငျးပွီး အလြှငျမွနျ ဖွန့ျဖွူးပေးနိုငျပါတယျ။ ကနြျမာရေးဆိုငျရာ အဆောကျအဦတှမှော ပွနျပွည့ျမွဲစှမျးအငျနဲ့ လြှပျစဈကိုသာသုံးနိုငျမယျဆိုရငျ ရာသီဥတုဖေါကျပွနျမှုကို လြှော့ခနြိုငျမှာဖွဈသလို စံခြိနျမီတဲ့ ကနြျးမာရေးပွုစုစောင့ျရှောကျမှုကိုလညျး ပေးနိုငျမှာဖွဈတယျလို့ အစီရငျခံစာပွုစုသူတှကေ ဆိုပါတယျ။
