ဘင်္ဂလားဒေရှ့် နိုင်ငံ၊ ကောဇ့်ဘဇားက စခန်းတွေမှာ နေထိုင်နေကြတဲ့ တသန်းနီးပါးရှိတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်တွေရဲ့ ၁၂ ရာခိုင်နှုန်းဟာ မသန်စွမ်းတွေ ဖြစ်ကြောင်း ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ် အတွင်း လေ့လာချက်မှာ ဖော်ပြပါတယ်။ မသန်စွမ်းတွေ အတွက် စခန်းတွင်း သွားရေး လာရေး အခက်တွေ့နေကြသလို ဒုက္ခသည်တွေ အတွက် ပေးတဲ့ ဝန်ဆောင်မှုတွေကိုလည်း လက်လှမ်းမမီ ဖြစ်ကြရပါတယ်။ UNiFeed သတင်းဆောင်းပါးကို အခြေခံပြီး မသိင်္ဂ ီထိုက် ပြောပြပေးမှာပါ။
ဆွစ်ဇာလန် အခြေစိုက် REACH အဖွဲ့ရဲ့ ၂၀၂၁ ခုနှစ်အတွင်းမှာ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်စခန်းမှာ ပထမဆုံးကောက်ယူခဲ့တဲ့ ဆန်းစစ်ချက်မှာ အခုလို ဖော်ပြတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီ အရေအတွက်က ဖြစ်နိုင်ဖွယ် ရှိတယ်လို့ မသန်စွမ်းတွေကို ကူညီပေးနေသူတွေကလည်း ယူဆကြပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံ ရခိုင်ပြည်နယ်တွင်း ၂၀၁၇ ခုနှစ်က အကြမ်းဖက်မှုတွေကနေ ထွက်ပြေးလာကြရသူတွေထဲမှာ အသက်အရွယ်စုံ မသန်စွမ်းတွေလည်း ပါဝင်ခဲ့ပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည် Farida က အခုလို ပြောပါတယ်။
"သူတို့ကို ခက်ခက်ခဲခဲ ခေါ်လာခဲ့ရတာပါ။ လမ်းတလျှောက် သူ့ကို သယ်ပိုးပြီး ခေါ်လာဖို့ အတွက် ကျမ ခင်ပွန်းသည်မှာ သူများတွေကိုလည်း အကူအညီ တောင်းခဲ့ရပါတယ်။ ကျမလည်း အခုထိ အကြွေးတွေ ဆပ်နေရတုံးပါ။"
၂၀၁၇ ခုနှစ်မှာ စတင် ရောက်လာကြတဲ့ မသန်စွမ်းတွေကို စခန်းတွင်းမှာ ကူညီဆောင်ရွက်ပေးသူတွေ ရှိကြောင်း ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည် ဦးမောင်မောင်က ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
“ အိပ်ယာက မထနိုင်တဲ့သူတွေ ရှိတယ်။ လမ်းလျှောက်လု့ိ မရတဲ့သူတွေလည်း ရှိသေးတယ်။ မျက်စိ မမြင်တဲ့သူတွေလည်း ရှိသေးတယ်။ NGO တွေက သူတို့ကို ကူနေတာတွေ ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် လုံလောက်တဲ့ ဆေးကုသမှုတွေ မရနိုင်ဘူး။ ”
ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည် တဦး ဖြစ်တဲ့ Farida ကလည်း
"ဘီးတပ် ကုလားထိုင် မသုံးဖို့ သူ့ အဖေက ကျမကို ပြောပါတယ်။ ခြေနင်းက မကောင်းတော့ပါဘူး။ မနေ့က ဆို သူ ပြုတ်ကျပါတယ်။ "
မသန်စွမ်းတွေနဲ့ ဆက်သွယ်ဆောင်ရွက်နိုင်မယ့် နည်းလမ်းတွေနဲ့ ရှက်ရွံ့သိမ်ငယ်မှု မဖြစ်စေရေး အသိပညာ ပေးမှုတွေ အပါအဝင် အကူအညီပေးသူတွေကိုလည်း လေ့ကျင့် သင်ကြားပေးနေကြပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည် Frida ကတော့
"ပိုပြီး ကောင်းလာပါတယ်။ နေ့တိုင်း လေ့ကျင့်ခန်း လုပ်တာက အကျိုးရှိပါတယ်။"
ကုလသမဂ္ဂ ဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာရုံး UNHCR နဲ့ မိတ်ဖက် အဖွဲ့အစည်းတွေ၊ အထူးသဖြင့် Handicap International – Humanity & Inclusion – HI အဖွဲ့က မသန်စွမ်းသူတွေ သူတို့ကိုယ်တိုင် သွားလာလှုပ်ရှားနိုင်ရေး အတွက် ပြန်လည်ထူထောင်ရေး၊ အထောက်အကူ ပစ္စည်း ကိရိယာတွေနဲ့ တခြားသော ဝန်ဆောင်မှုတွေကို ဆောင်ရွက်ပေးနေကြပါတယ်။ María Carolina Rubio ဟာ ဆိုရင် ကောဇ့်ဘဇားက Humanity & Inclusion အကူအညီပေးရေး အဖွဲ့ရဲ့ အကြီးတန်း စီမံကိန်း မန်နေဂျာ ဖြစ်ပါတယ်။
"မသန်းစွမ်းတွေကို အလေးပေးမှု နည်းပြီး အကူအညီ အလိုအပ်ဆုံး ဖြစ်နေဆဲပါ။ မသန်စွမ်းတွေ အတွက် ဆောင်ရွက်ပေးတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေက သိပ်ပြီး နည်းပါသေးတယ်။ UNHCR ကို ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။ အလိုအပ်ဆုံးသူတွေကို တကယ်ကို ဦးစားပေး ဆောင်ရွက်နေပါတယ်။ ရန်ပုံငွေ ပြတ်သွားရင်တော့ မသန်စွမ်းတွေ အတွက် ထိခိုက်ရပါလိမ့်မယ်။ "
တောင်ကုန်း တောင်စောင်းတွေ များပြီး ရွှံ့နွံ ထူတဲ့ လမ်းတွေကြောင့် မသန်စွမ်းတွေနဲ့ သက်ကြီးပိုင်း လူတွေ အတွက် သွားရေး လာရေး အခက်တွေ့စေပြီး ဝန်ဆောင်မှုတွေ ရရှိရေး အတွက်လည်း အခက်အခဲ ဖြစ်စေပါတယ်။ မသန်စွမ်း တဦး ဖြစ်တဲ့ မိုဟာမက် ဆိုရင် တနေရာကနေ တနေရာကို သွားဖို့ အချိန် အတော်ယူရတယ်လို့ ပြောပြပါတယ်။
"ဒီကို ရောက်ဖို့ တနာရီ ကြာပါတယ်။ ကျနော်က စာသင်ခန်းတွေ၊ ဆေးရုံတွေ ဘယ်နေရာမှာ ရှိလဲ ဆိုတာကို တခြားသူတွေကို ပြောပြ ကူညီနေတာပါ။ သူတို့ လိပ်စာ မသိဘူးဆိုရင်ပေါ့လေ။ ကျနော် မြန်မာပြည် ပြန်ရောက်ရင်လည်း တခြားသူတွေကို ကူညီပေးမှာပါ။ "
ဆွစ်ဇာလန် အခြေစိုက် REACH အဖွဲ့ရဲ့ ၂၀၂၁ ခုနှစ် အတွင်းမှာ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည် စခန်းမှာ ပထမဆုံး ကောက်ယူခဲ့တဲ့ ဆန်းစစ်ချက်မှာတော့ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည် စခန်းတွင်းက မသန်စွမ်းတွေ အနေနဲ့ ခိုလှုံရေး စခန်းတွင်း အရွှေ့အပြောင်း၊ စခန်းတွင်း သွားရေးလာရေး၊ နောက် အိမ်သာ အသုံးပြုမှုနဲ့ ရေချိုးတာတွေမှာပါ အခက်အခဲတွေ ဖြစ်နေကြကြောင်း၊ ဒါ့အပြင် ဒုက္ခသည် စခန်းတွင်းက ဝန်ဆောင်မှုတွေကို ရယူ အသုံးပြုနိုင်ရေး အတွက်လည်း အခက်အခဲ ဖြစ်ကြရကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
Unicode
ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျ နိုငျငံ၊ ကောဇ့ျဘဇားက စခနျးတှမှော နထေိုငျနကွေတဲ့ တသနျးနီးပါးရှိတဲ့ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျတှရေဲ့ ၁၂ ရာခိုငျနှုနျးဟာ မသနျစှမျးတှေ ဖွဈကွောငျး ပွီးခဲ့တဲ့ နှဈ အတှငျး လေ့လာခကြျမှာ ဖောျပွပါတယျ။ မသနျစှမျးတှေ အတှကျ စခနျးတှငျး သှားရေး လာရေး အခကျတှေ့နကွေသလို ဒုက်ခသညျတှေ အတှကျ ပေးတဲ့ ဝနျဆောငျမှုတှကေိုလညျး လကျလှမျးမမီ ဖွဈကွရပါတယျ။ UNiFeed သတငျးဆောငျးပါးကို အခွခေံပွီး မသိငျ်ဂ ီထိုကျ ပွောပွပေးမှာပါ။
ဆှဈဇာလနျ အခွစေိုကျ REACH အဖှဲ့ရဲ့ ၂၀၂၁ ခုနှဈအတှငျးမှာ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျစခနျးမှာ ပထမဆုံးကောကျယူခဲ့တဲ့ ဆနျးစဈခကြျမှာ အခုလို ဖောျပွတာ ဖွဈပါတယျ။ ဒီ အရအေတှကျက ဖွဈနိုငျဖှယျ ရှိတယျလို့ မသနျစှမျးတှကေို ကူညီပေးနသေူတှကေလညျး ယူဆကွပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံ ရခိုငျပွညျနယျတှငျး ၂၀၁၇ ခုနှဈက အကွမျးဖကျမှုတှကေနေ ထှကျပွေးလာကွရသူတှထေဲမှာ အသကျအရှယျစုံ မသနျစှမျးတှလေညျး ပါဝငျခဲ့ပါတယျ။ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျ Farida က အခုလို ပွောပါတယျ။
"သူတို့ကို ခကျခကျခဲခဲ ခေါျလာခဲ့ရတာပါ။ လမျးတလြှောကျ သူ့ကို သယျပိုးပွီး ခေါျလာဖို့ အတှကျ ကမြ ခငျပှနျးသညျမှာ သူမြားတှကေိုလညျး အကူအညီ တောငျးခဲ့ရပါတယျ။ ကမြလညျး အခုထိ အကွှေးတှေ ဆပျနရေတုံးပါ။"
၂၀၁၇ ခုနှဈမှာ စတငျ ရောကျလာကွတဲ့ မသနျစှမျးတှကေို စခနျးတှငျးမှာ ကူညီဆောငျရှကျပေးသူတှေ ရှိကွောငျး ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျ ဦးမောငျမောငျက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“ အိပျယာက မထနိုငျတဲ့သူတှေ ရှိတယျ။ လမျးလြှောကျလု့ိ မရတဲ့သူတှလေညျး ရှိသေးတယျ။ မကြျစိ မမွငျတဲ့သူတှလေညျး ရှိသေးတယျ။ NGO တှကေ သူတို့ကို ကူနတောတှေ ရှိတယျ။ ဒါပမေယ့ျ လုံလောကျတဲ့ ဆေးကုသမှုတှေ မရနိုငျဘူး။ ”
ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျ တဦး ဖွဈတဲ့ Farida ကလညျး
"ဘီးတပျ ကုလားထိုငျ မသုံးဖို့ သူ့ အဖကေ ကမြကို ပွောပါတယျ။ ခွနေငျးက မကောငျးတော့ပါဘူး။ မနေ့က ဆို သူ ပွုတျကပြါတယျ။ "
မသနျစှမျးတှနေဲ့ ဆကျသှယျဆောငျရှကျနိုငျမယ့ျ နညျးလမျးတှနေဲ့ ရှကျရှံ့သိမျငယျမှု မဖွဈစရေေး အသိပညာ ပေးမှုတှေ အပါအဝငျ အကူအညီပေးသူတှကေိုလညျး လေ့ကငြ့ျ သငျကွားပေးနကွေပါတယျ။ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျ Frida ကတော့
"ပိုပွီး ကောငျးလာပါတယျ။ နေ့တိုငျး လေ့ကငြ့ျခနျး လုပျတာက အကြိုးရှိပါတယျ။"
ကုလသမဂ်ဂ ဒုက်ခသညျမြားဆိုငျရာရုံး UNHCR နဲ့ မိတျဖကျ အဖှဲ့အစညျးတှေ၊ အထူးသဖွင့ျ Handicap International – Humanity & Inclusion – HI အဖှဲ့က မသနျစှမျးသူတှေ သူတို့ကိုယျတိုငျ သှားလာလှုပျရှားနိုငျရေး အတှကျ ပွနျလညျထူထောငျရေး၊ အထောကျအကူ ပစ်စညျး ကိရိယာတှနေဲ့ တခွားသော ဝနျဆောငျမှုတှကေို ဆောငျရှကျပေးနကွေပါတယျ။ María Carolina Rubio ဟာ ဆိုရငျ ကောဇ့ျဘဇားက Humanity & Inclusion အကူအညီပေးရေး အဖှဲ့ရဲ့ အကွီးတနျး စီမံကိနျး မနျနဂြော ဖွဈပါတယျ။
"မသနျးစှမျးတှကေို အလေးပေးမှု နညျးပွီး အကူအညီ အလိုအပျဆုံး ဖွဈနဆေဲပါ။ မသနျစှမျးတှေ အတှကျ ဆောငျရှကျပေးတဲ့ အဖှဲ့အစညျးတှကေ သိပျပွီး နညျးပါသေးတယျ။ UNHCR ကို ကြေးဇူးတငျပါတယျ။ အလိုအပျဆုံးသူတှကေို တကယျကို ဦးစားပေး ဆောငျရှကျနပေါတယျ။ ရနျပုံငှေ ပွတျသှားရငျတော့ မသနျစှမျးတှေ အတှကျ ထိခိုကျရပါလိမ့ျမယျ။ "
တောငျကုနျး တောငျစောငျးတှေ မြားပွီး ရှှံ့နှံ ထူတဲ့ လမျးတှကွေောင့ျ မသနျစှမျးတှနေဲ့ သကျကွီးပိုငျး လူတှေ အတှကျ သှားရေး လာရေး အခကျတှေ့စပွေီး ဝနျဆောငျမှုတှေ ရရှိရေး အတှကျလညျး အခကျအခဲ ဖွဈစပေါတယျ။ မသနျစှမျး တဦး ဖွဈတဲ့ မိုဟာမကျ ဆိုရငျ တနရောကနေ တနရောကို သှားဖို့ အခြိနျ အတောျယူရတယျလို့ ပွောပွပါတယျ။
"ဒီကို ရောကျဖို့ တနာရီ ကွာပါတယျ။ ကနြောျက စာသငျခနျးတှေ၊ ဆေးရုံတှေ ဘယျနရောမှာ ရှိလဲ ဆိုတာကို တခွားသူတှကေို ပွောပွ ကူညီနတောပါ။ သူတို့ လိပျစာ မသိဘူးဆိုရငျပေါ့လေ။ ကနြောျ မွနျမာပွညျ ပွနျရောကျရငျလညျး တခွားသူတှကေို ကူညီပေးမှာပါ။ "
ဆှဈဇာလနျ အခွစေိုကျ REACH အဖှဲ့ရဲ့ ၂၀၂၁ ခုနှဈ အတှငျးမှာ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျ စခနျးမှာ ပထမဆုံး ကောကျယူခဲ့တဲ့ ဆနျးစဈခကြျမှာတော့ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျ စခနျးတှငျးက မသနျစှမျးတှေ အနနေဲ့ ခိုလှုံရေး စခနျးတှငျး အရှှေ့အပွောငျး၊ စခနျးတှငျး သှားရေးလာရေး၊ နောကျ အိမျသာ အသုံးပွုမှုနဲ့ ရခြေိုးတာတှမှောပါ အခကျအခဲတှေ ဖွဈနကွေကွောငျး၊ ဒါ့အပွငျ ဒုက်ခသညျ စခနျးတှငျးက ဝနျဆောငျမှုတှကေို ရယူ အသုံးပွုနိုငျရေး အတှကျလညျး အခကျအခဲ ဖွဈကွရကွောငျး ဖောျပွထားပါတယျ။
