(Zawgyi/Unicode)
COVID-19 ကို ကာကွယ်ဖို့ အမေရိကန်နိုင်ငံတဝန်းက ဝန်ထမ်း အလုပ်သမား အများအပြား ကိုယ့် နေအိမ်တွေကနေပဲ နေ့စဉ်အလုပ်တွေကို လုပ်ကိုင်နေကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီလို လုပ်လို့မရကြသူတွေထဲ အများပြည်သူ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးကဏ္ဍမှာ လုပ်ကိုင်သူတွေ၊ ယာဉ်စည်းကမ်းထိန်းသိမ်းရေး ရဲအရာ ရှိတွေလည်း ပါဝင်ပါတယ်။ ဒီထဲကမှ နယူးယောက်မြို့တော် အများပြည်သူ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးနဲ့ ယာဉ်စည်းကမ်းထိန်းသိမ်းရေး ပိုင်းမှာ လုပ်ကိုင်နေကြသူတွေ ဘယ်လို လုပ်နေကြရသလဲဆိုတာ ကျမ ဆုမွန်က ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားတာ ပြောပြပါမယ်။
ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါ COVID-19 အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတဝှမ်း ကူးစက်ပျံ့နှံ့သူပေါင်း ၆၉,၀၀၀ ကျော်အထိဖြစ်လာပြီး သေဆုံးသူပေါင်း ၉၀၀ ကျော်ရှိသွားပြီဖြစ်ပါတယ်။ နယူးယောက်မြို့တော်မှာ ကူးစက်သူနဲ့ သေဆုံးသူကလည်း ပိုမြင့်တက်လာနေချိန်မှာတော့ အသွားအလာမရှိတော့သလောက် ခြောက်ကပ်သွားပြီဖြစ်တဲ့ မြို့တော်ကြီးထဲ ယာဉ်ကြောယာဉ်လိုင်း ဆက်သွယ်ရေးတာဝန်ခံတွေနဲ့ ယာဉ်စည်းကမ်းထိန်းသိမ်းရေး တာဝန်ယူ ထားသူတွေကတော့ ပြင်ပ လမ်းမတွေထက်မှာ မဖြစ်မနေ တာဝန်ထမ်းဆောင်ရသူဝန်ထမ်း Essential Worker တွေအဖြစ် အလုပ်လုပ်ကိုင်နေရဆဲ အနေအထားဖြစ်ပါတယ်။
နယူးယောက်မြို့တော်က Metropolitan Transportation Authority (MTA)- Department of Buses အများပြည်သူသုံးဘတ်စ်ကားယာဉ်လိုင်းစီမံရေးမှူး ဦးဇော်လင်းကျော်က အခုလက်ရှိ နယူးယောက်မြို့တော်တွင်း စီမံဆောင်ရွက်ထားရှိမှုတွေကို အခုလိုရှင်းပြပါတယ်။
"ကျနော့်တာဝန်ကတော့ Dispatcher- Supervisor ပါ။ ယာဉ်သွားလာရေးက နှစ်ပိုင်းရှိပါတယ်။ နယူးယောက်စီးတီး Transit ရဲ့ မြို့တွင်း အောက်မှာ Five Boroughsမှာပေါ့ Subway ရှိတယ်။ Staten Island နဲ့ Manhattan ဖယ်ရီရှိတယ်။ နယူးယောက်စီးတီးထဲ Five Boroughs မှာဆိုရင် မက်ဟမ်တန် ကွင်းစ် ဘရုကလင်မ်မှာ ဘတ်စ်ကားလိုင်းတွေရှိတယ်။ ပြီးတော့ EXPRESS လိုင်းတွေလည်း ရှိတာပေါ့။ Subway မှာဆိုရင် ဒီနေ့အထိရှိရင် သုံးလိုင်းကို suspended လုပ်ထားတယ် ယာယီရပ်ထားတာပေါ့။ ဘတ်စ်ကားတွေကတော့ Fully Schedule ၂၄ နာရီအပြည့် နေ့စဉ်ပြေးဆွဲပေးနေပါတယ်။"
အခု မြို့တွင်းပြေးဆွဲတဲ့ ဘတ်စ်ကားလိုင်းတွေမှာ ယာဉ်စီးခတွေက Bus fare အကုန်လုံး ဖရီးဖြစ်သွားပြီ။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ကျနော်တို့က ပုံမှန်ဆိုရင် ယာဉ်ရှေ့ပေါက်ကနေ တက်တယ် Bus fare box ဘတ်စ်ကားဖိုးပေးတယ်။ ကဒ်ပြားတွေ နောက် အကြွေစေ့တွေ ငွေတွေနဲ့ ပေးတယ်ပေါ့။ ပြီးရင် နောက်ပေါက်ကနေ ဆင်းတယ်။ အခုကျတော့ ရှေ့ပေါက်ကို လုံးဝကို ပေးမသုံးတော့ဘူး။ သဘောကတော့ ရှေ့ပေါက်ကို လုံးဝ ပေးမသုံးတော့ပဲနဲ့ တက်တာရော ဆင်းတာရော လုပ်တယ်။ ဒါကတော့ Operator Safety ယာဉ်မောင်းရဲ့ ကျန်းမာရေးလုံခြုံရေးအရပေါ့မြို့တော်ဝန် Governor နောက် ပြောတဲ့အတိုင်း Social Distance ကို ယာဉ်မောင်းရဲ့ နောက်ခုံကနေ စပြီး သုံးလိုင်းကို ပိတ်ပစ်လိုက်တယ်။ သံကြိုးနဲ့ ခတ်ထားလိုက်ပြီးတော့ နောက်ပေါက်တခုတည်းပဲ အတင်အချ လုပ်တယ်။ နောက် ကျန်းမာရေးပညာပေးအနေနဲ့ ခရီးသည်နဲ့ အကွာအဝေး ခွာနေဖို့ ပုံမှန်လက်ဆေးဖို့ ညွှန်ကြားထားတယ်။
နယူးယောက်မှာတော့ Stay home လုပ်ခိုင်းတာအရမ်းထိရောက်ပါတယ်။ နေအိမ်တွေမှာပဲ နေခိုင်းလိုက်တာက တော်တော်ကောင်းတယ်။ ဌာနဆိုင်ရာတော်တော်များများကို နေအိမ်ကနေပဲ အလုပ်လုပ်ခိုင်းလိုက်တော့ မြို့တွင်းမှာက ပုံမှန်သွားလာနေတဲ့ သူရာခိုင်နှုန်းက တော်တော်လေးကို မရှိသလောက်ကိုနည်းသွားတယ်။ မဖြစ်မနေ တာဝန်ထမ်းဆောင်ရသူဝန်ထမ်း Essential Worker တွေလောက်ပဲ ရှိတော့တယ် လူတွေကို တော်တော်ကို စစ်ထုတ်ပစ်လိုက်သလိုပါပဲ။”
နယူးယောက်မြို့တော်မှာ ယာဉ်စည်းကမ်းထိန်းသိမ်းရေး ရဲဝန်ထမ်းအဖြစ် တာဝန်ယူဆောင်ရွက်နေသူ မြန်မာအမျိုးသမီး မလှလှစံကလည်း သူမတို့ ယာဉ်ရဲအရာရှိတွေအနေနဲ့ မရှိမဖြစ်ဝန်ထမ်းတွေအဖြစ် မနက်မလင်းခင်ကတည်းက တာဝန်ချိန်တွေ အပြည့် တာဝန်ယူဆောင်ရွက်ပေးနေရတဲ့အနေအထားကို ပြောပြပါတယ်။
“အခုကတော့ အမတို့က Patrol လုပ်ရတယ်။ လမ်းပေါ်မှာ ယာဉ်အသွားအလာက လုံးဝ မရှိတော့ဘူး။ ယာဉ်အသွားအလာလုံးဝ မရှိတော့ violation မရှိဘူး။ လျော့နည်းသွားတယ်။ အမတို့ Police Department က ရဲနဲ့လည်း အချိတ်အဆက်ကရှိတယ်။ Fire Department မိးသတ်ဌာနနဲ့လည်း အချိတ်အဆက်လုပ်ထားတယ် EMS - Emergency Medical Service အရေးပေါ်ဌာနနဲ့လည်း အချိတ်အဆက်ရှိတယ်ဆိုတော့ လမ်းမှာ အကူအညီတခုခုလိုလို့ လူနာတွေ အရေးပေါ် ပို့ဖို့ အရေးကြီးလာရင် အမတို့ရဲတွေရဲ့လင့်တွေနဲ့ သူတို့ကိုလမ်းကြောင်းပေါ်ခေါ်ပြီးတော့ ကူညီပေးရတာပေါ့နော်။ အဲ့ဒီ့အတွက်ကို အင်အားဖြည့်ပြီးတော့ ကူညီပေးနေရတာ။”
အများပြည်သူ ရောဂါမကူးစက်ရအောင် နေအိမ်တွင်းမှာပဲ အတတ်နိုင်ဆုံးနေပါလို့ ဆော်သြနေချိန် သူမတို့အနေနဲ့ ပြင်ပမှာ ထွက် အလုပ်လုပ်ရချိန် ကျန်းမာေ ရးအထူးသတိထားဆောင်ရွက်နေရတဲ့အနေအထားကိုလည်း မလှလှစံကပြောပါတယ်။
ယာဉ်ထိန်းရဲ မလှလှစံလိုပဲ နယူးယောက်မြို့ထဲ အခုအချိန်အထိ ပြင်ပမှာ အလုပ်လုပ်ကိုင်နေရဆဲ အများပြည်သူသုံးဘတ်စ်ကားယာဉ်လိုင်းစီမံရေးမှူး ဦးဇော်လင်းကျော်ကရောဂါကူးစက်ခြင်းမခံရအောင်အထူးသတိထားပြီး သူ့အနေနဲ့ ကျန်းမာရေးကောင်းအောင်နေထိုင်သလို အိပ်ရေးဝဝအိပ်တာ။လက်ဆေးတာလိုမျိုး တကိုယ်ရေသန့်ရှင်းအထူးအရေးထားဆောင်ရွက်သလို မျက်နှာဖုံးတပ်ဆင်ခြင်း ဝန်ထမ် းအချင်းချင်း ဆက်သွယ်ဆက်ဆံချိန်တွေမှာလည်း Social Distance ခပ်ခွာခွာနေထိုင်တာတွေကို အထူးဂရုပြုဆောင်ရွက်ပါတယ်လို့ပြောပါတယ်။
အခုချိန်အထိကတော့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုထဲ နယူးယောက်မြို့ကတော့ ရောဂါကူးစက်မှု ပြန့်ပွားမှုနှုန်း အမြန်ဆုံးဖြစ်နေသလို သေဆုံးသူဦးရေကလည်း နာရီနဲ့အလိုက်မြင့်တက်လာနေချိန်လည်းဖြစ်ပါတယ်။
[Unicode Version]
COVID-19 အန်တရာယျကွား နယူးယောကျမှာ အပွငျထှကျ အလုပျလုပျနကွေရ
COVID-19 ကို ကာကှယျဖို့ အမရေိကနျနိုငျငံတဝနျးက ဝနျထမျး အလုပျသမား အမြားအပွား ကိုယ့ျ နအေိမျတှကေနပေဲ နေ့စဉျအလုပျတှကေို လုပျကိုငျနကွေပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ အဲဒီလို လုပျလို့မရကွသူတှထေဲ အမြားပွညျသူ သယျယူပို့ဆောငျရေးကဏ်ဍမှာ လုပျကိုငျသူတှေ၊ ယာဉျစညျးကမျးထိနျးသိမျးရေး ရဲအရာ ရှိတှလေညျး ပါဝငျပါတယျ။ ဒီထဲကမှ နယူးယောကျမွို့တောျ အမြားပွညျသူ သယျယူပို့ဆောငျရေးနဲ့ ယာဉျစညျးကမျးထိနျးသိမျးရေး ပိုငျးမှာ လုပျကိုငျနကွေသူတှေ ဘယျလို လုပျနကွေရသလဲဆိုတာ ကမြ ဆုမှနျက ဆကျသှယျမေးမွနျးထားတာ ပွောပွပါမယျ။
ကမ်ဘာ့ကပျရောဂါ COVID-19 အမရေိကနျပွညျထောငျစုတဝှမျး ကူးစကျပြံ့နှံ့သူပေါငျး ၆၉,၀၀၀ ကြောျအထိဖွဈလာပွီး သဆေုံးသူပေါငျး ၉၀၀ ကြောျရှိသှားပွီဖွဈပါတယျ။ နယူးယောကျမွို့တောျမှာ ကူးစကျသူနဲ့ သဆေုံးသူကလညျး ပိုမွင့ျတကျလာနခြေိနျမှာတော့ အသှားအလာမရှိတော့သလောကျ ခွောကျကပျသှားပွီဖွဈတဲ့ မွို့တောျကွီးထဲ ယာဉျကွောယာဉျလိုငျး ဆကျသှယျရေးတာဝနျခံတှနေဲ့ ယာဉျစညျးကမျးထိနျးသိမျးရေး တာဝနျယူ ထားသူတှကေတော့ ပွငျပ လမျးမတှထေကျမှာ မဖွဈမနေ တာဝနျထမျးဆောငျရသူဝနျထမျး Essential Worker တှအေဖွဈ အလုပျလုပျကိုငျနရေဆဲ အနအေထားဖွဈပါတယျ။
နယူးယောကျမွို့တောျက Metropolitan Transportation Authority (MTA)- Department of Buses အမြားပွညျသူသုံးဘတျဈကားယာဉျလိုငျးစီမံရေးမှူး ဦးဇောျလငျးကြောျက အခုလကျရှိ နယူးယောကျမွို့တောျတှငျး စီမံဆောငျရှကျထားရှိမှုတှကေို အခုလိုရှငျးပွပါတယျ။
“ကနြော့ျတာဝနျကတော့ Dispatcher- Supervisor ပါ။ ယာဉျသှားလာရေးက နှဈပိုငျးရှိပါတယျ။ နယူးယောကျစီးတီး Transit ရဲ့ မွို့တှငျး အောကျမှာ Five Boroughsမှာပေါ့ Subway ရှိတယျ။ Staten Island နဲ့ Manhattan ဖယျရီရှိတယျ။ နယူးယောကျစီးတီးထဲ Five Boroughs မှာဆိုရငျ မကျဟမျတနျ ကှငျးဈ ဘရုကလငျမျမှာ ဘတျဈကားလိုငျးတှရှေိတယျ။ ပွီးတော့ EXPRESS လိုငျးတှလေညျး ရှိတာပေါ့။ Subway မှာဆိုရငျ ဒီနေ့အထိရှိရငျ သုံးလိုငျးကို suspended လုပျထားတယျ ယာယီရပျထားတာပေါ့။ ဘတျဈကားတှကေတော့ Fully Schedule ၂၄ နာရီအပွည့ျ နေ့စဉျပွေးဆှဲပေးနပေါတယျ။"
အခု မွို့တှငျးပွေးဆှဲတဲ့ ဘတျဈကားလိုငျးတှမှော ယာဉျစီးခတှကေ Bus fare အကုနျလုံး ဖရီးဖွဈသှားပွီ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ကနြောျတို့က ပုံမှနျဆိုရငျ ယာဉျရှေ့ပေါကျကနေ တကျတယျ Bus fare box ဘတျဈကားဖိုးပေးတယျ။ ကဒျပွားတှေ နောကျ အကွှစေေ့တှေ ငှတှေနေဲ့ ပေးတယျပေါ့။ ပွီးရငျ နောကျပေါကျကနေ ဆငျးတယျ။ အခုကတြော့ ရှေ့ပေါကျကို လုံးဝကို ပေးမသုံးတော့ဘူး။ သဘောကတော့ ရှေ့ပေါကျကို လုံးဝ ပေးမသုံးတော့ပဲနဲ့ တကျတာရော ဆငျးတာရော လုပျတယျ။ ဒါကတော့ Operator Safety ယာဉျမောငျးရဲ့ ကနြျးမာရေးလုံခွုံရေးအရပေါ့မွို့တောျဝနျ Governor နောကျ ပွောတဲ့အတိုငျး Social Distance ကို ယာဉျမောငျးရဲ့ နောကျခုံကနေ စပွီး သုံးလိုငျးကို ပိတျပဈလိုကျတယျ။ သံကွိုးနဲ့ ခတျထားလိုကျပွီးတော့ နောကျပေါကျတခုတညျးပဲ အတငျအခြ လုပျတယျ။ နောကျ ကနြျးမာရေးပညာပေးအနနေဲ့ ခရီးသညျနဲ့ အကှာအဝေး ခှာနဖေို့ ပုံမှနျလကျဆေးဖို့ ညှှနျကွားထားတယျ။
နယူးယောကျမှာတော့ Stay home လုပျခိုငျးတာအရမျးထိရောကျပါတယျ။ နအေိမျတှမှောပဲ နခေိုငျးလိုကျတာက တောျတောျကောငျးတယျ။ ဌာနဆိုငျရာတောျတောျမြားမြားကို နအေိမျကနပေဲ အလုပျလုပျခိုငျးလိုကျတော့ မွို့တှငျးမှာက ပုံမှနျသှားလာနတေဲ့ သူရာခိုငျနှုနျးက တောျတောျလေးကို မရှိသလောကျကိုနညျးသှားတယျ။ မဖွဈမနေ တာဝနျထမျးဆောငျရသူဝနျထမျး Essential Worker တှလေောကျပဲ ရှိတော့တယျ လူတှကေို တောျတောျကို စဈထုတျပဈလိုကျသလိုပါပဲ။”
နယူးယောကျမွို့တောျမှာ ယာဉျစညျးကမျးထိနျးသိမျးရေး ရဲဝနျထမျးအဖွဈ တာဝနျယူဆောငျရှကျနသေူ မွနျမာအမြိုးသမီး မလှလှစံကလညျး သူမတို့ ယာဉျရဲအရာရှိတှအေနနေဲ့ မရှိမဖွဈဝနျထမျးတှအေဖွဈ မနကျမလငျးခငျကတညျးက တာဝနျခြိနျတှေ အပွည့ျ တာဝနျယူဆောငျရှကျပေးနရေတဲ့အနအေထားကို ပွောပွပါတယျ။
“အခုကတော့ အမတို့က Patrol လုပျရတယျ။ လမျးပေါျမှာ ယာဉျအသှားအလာက လုံးဝ မရှိတော့ဘူး။ ယာဉျအသှားအလာလုံးဝ မရှိတော့ violation မရှိဘူး။ လြော့နညျးသှားတယျ။ အမတို့ Police Department က ရဲနဲ့လညျး အခြိတျအဆကျကရှိတယျ။ Fire Department မိးသတျဌာနနဲ့လညျး အခြိတျအဆကျလုပျထားတယျ EMS - Emergency Medical Service အရေးပေါျဌာနနဲ့လညျး အခြိတျအဆကျရှိတယျဆိုတော့ လမျးမှာ အကူအညီတခုခုလိုလို့ လူနာတှေ အရေးပေါျ ပို့ဖို့ အရေးကွီးလာရငျ အမတို့ရဲတှရေဲ့လင့ျတှနေဲ့ သူတို့ကိုလမျးကွောငျးပေါျခေါျပွီးတော့ ကူညီပေးရတာပေါ့နောျ။ အဲ့ဒီ့အတှကျကို အငျအားဖွည့ျပွီးတော့ ကူညီပေးနရေတာ။”
အမြားပွညျသူ ရောဂါမကူးစကျရအောငျ နအေိမျတှငျးမှာပဲ အတတျနိုငျဆုံးနပေါလို့ ဆောျသွနခြေိနျ သူမတို့အနနေဲ့ ပွငျပမှာ ထှကျ အလုပျလုပျရခြိနျ ကနြျးမာေ ရးအထူးသတိထားဆောငျရှကျနရေတဲ့အနအေထားကိုလညျး မလှလှစံကပွောပါတယျ။
ယာဉျထိနျးရဲ မလှလှစံလိုပဲ နယူးယောကျမွို့ထဲ အခုအခြိနျအထိ ပွငျပမှာ အလုပျလုပျကိုငျနရေဆဲ အမြားပွညျသူသုံးဘတျဈကားယာဉျလိုငျးစီမံရေးမှူး ဦးဇောျလငျးကြောျကရောဂါကူးစကျခွငျးမခံရအောငျအထူးသတိထားပွီး သူ့အနနေဲ့ ကနြျးမာရေးကောငျးအောငျနထေိုငျသလို အိပျရေးဝဝအိပျတာ။လကျဆေးတာလိုမြိုး တကိုယျရသေန့ျရှငျးအထူးအရေးထားဆောငျရှကျသလို မကြျနှာဖုံးတပျဆငျခွငျး ဝနျထမျ းအခငြျးခငြျး ဆကျသှယျဆကျဆံခြိနျတှမှောလညျး Social Distance ခပျခှာခှာနထေိုငျတာတှကေို အထူးဂရုပွုဆောငျရှကျပါတယျလို့ပွောပါတယျ။
အခုခြိနျအထိကတော့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုထဲ နယူးယောကျမွို့ကတော့ ရောဂါကူးစကျမှု ပွန့ျပှားမှုနှုနျး အမွနျဆုံးဖွဈနသေလို သဆေုံးသူဦးရကေလညျး နာရီနဲ့အလိုကျမွင့ျတကျလာနခြေိနျလညျးဖွဈပါတယျ။
