တရုတ်ရဲ့ ခါးပတ်လမ်း စီမံကိန်း အတိတ်၊ လက်ရှိနဲ့ အနာဂတ် 

ကမ ္ဘာတဝန်းက ဖွံ့ဖြိုးရေး စီမံကိန်းတွေမှာ တရုတ်က ငွေကြေးမတည်နေတာဟာ ဆယ်စုနှစ် ၂ ခု ရှိခဲ့ပါပြီ။ ကုန်းလမ်းနဲ့ ရေလမ်း နှစ်သွယ် ပဏာမ အစီအစဉ် အဖြစ် စီးပွားရေးဆိုင်ရာ ခါးပတ်လမ်း ပိုးလမ်းမ စီမံကိန်းနဲ့ ၂၁ ရာစု ရေကြောင်းဆိုင်ရာ ပိုးလမ်းမ စီမံကိန်းလို့ နာမည်ပေးထားတဲ့ စီမံကိန်း နှစ်ခုကို တရုတ် သမ္မတ Xi Jinping က အဆိုပြုလိုက်တဲ့ ၂၀၁၃ ခုနှစ်မှာ ငွေကြေး သုံးစွဲမှု တိုးလာခဲ့ပါတယ်။ BRI – Belt and Road Initiative - ခါးပတ်တကွင်း လမ်းတစင်း စီမံကိန်းလို့ ခေါ်ကြတဲ့ ဒီအယူအဆဟာ ပြီးခဲ့တဲ့ ၁၀ နှစ်တာ အတွင်းမှာ ကြီးထွားလာနေပါတယ်။ တရုတ်ရဲ့ ကမ္ဘာလုံး ဆိုင်ရာ မဟာဗျူဟာက ကဏ္ဍသစ် တရပ်ကို ရောက်လာပုံ ရပြီလို့ လေ့လာသူတွေက ပြောကြပါတယ်။ ဗွီအိုအေ Elizabeth Lee ရဲ့ သတင်းဆောင်းပါးကို မသိင်္ဂ ီထိုက် တင်ပြပါမယ်။

BRI စီမံကိန်းကနေ တဆင့် တရုတ်က အီကွေဒေါမှာ ဓာတ်အားပေးစက်ရုံကနေ လာအိုမှာ မြန်နှုန်းမြင့် ရထားလမ်းတွေ အထိ ကမ္ဘာတလွှားမှာ ငွေကြေးထည့်ဝင်ပြီး စီမံကိန်းတွေ လုပ်နေတာပါ။ ဒါပေမဲ့ BRI စီမံကိန်းရဲ့ တကယ့် အနှစ်သာရကတော့

" BRI စီမံကိန်းရဲ့ အယူအဆကတော့ တရုတ်နဲ့ ကမ္ဘာ့တောင်ပိုင်းကြား ဆက်နွယ်မှုကို တိုးတက်အောင် လုပ်ဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ BRI ရန်ပုံငွေ အများစုက သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး၊ စွမ်းအင်၊ သတ္တုတူးဖော်ရေးနဲ့ အလားတူ ခိုင်မာတဲ့ အခြေခံ အဆောက်အအုံတွေ အတွက် သုံးပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အခုအခါမှာတော့ ဧရာမ BRI စီမံကိန်းကြီးထဲမှာ တရုတ်က သူတို့ရဲ့ ယဉ်ကျေးမှု ဆိုင်ရာ ပညာရေးဆိုင်ရာ ပညာသင်ဆုတွေ အများအပြားလည်း ထည့်သွင်းလာပါတယ်။ "

Ammar Malik က AidData ရဲ့ အကြီးတန်း သုတေသန ပညာရှင် ဖြစ်ပါတယ်။ William & Mary တက္ကသိုလ်ရဲ့ သုတေသန ဌာန AidData က ကမ္ဘာတလွှားက တရုတ်ရဲ့ ဖွံ့ဖြိုးရေးဆိုင်ရာ ရန်ပုံငွေ အချက်အလက်တွေကို စုဆောင်းနေတာပါ။ ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ် ၂၀ အတွင်း တရုတ်ဟာ ဖွံ့ဖြိုးဆဲ နိုင်ငံ အများအပြား အတွက် မဖြစ်မနေ ငွေချေးရတဲ့ နိုင်ငံဖြစ်လာကြောင်း အချက်အလက်တွေက ဖော်ပြပါတယ်။ ဘော့စတွန် တက္ကသိုလ်က တရုတ် နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ စီးပွားရေး ကျွမ်းကျင်သူ Min Ye ကတော့ ကမ္ဘာတဝန်း စီးပွားရေး မတည်မငြိမ်ဖြစ်ခဲ့တဲ့ ကာလမှာ BRI စီမံကိန်း အခြေတည်ခဲ့တာလို့ ပြောပါတယ်။

"နောက်ခံ အကြောင်းအရာကတော့ ၂၀၀၈ ခုနှစ် ကမ္ဘာတဝန်း ဘဏ္ဍာရေး အကြပ်အတည်းနဲ့ ကမ္ဘာ့ဈေးကွက် ကျုံ့သွားခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း ဒီကုမ္ပဏီတွေ၊ လမ်းတွေ၊ တံတားတွေ၊ ဘိလပ်မြေ ထုတ်စက်ရုံတွေ၊ သံမဏိ၊ ကိရိယာတွေနဲ့ လျှပ်စစ်ပစ္စည်းတွေ အားလုံးမှာ တရုတ်က အကြီးအကျယ် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံခဲ့တာပါ။ အဆုံးစွန် လိုအပ်ချက် ရှိခဲ့ပြီး စက်ရုံ အများအပြားက အလွန်အကျွံ စပြီး ထုတ်လုပ်လာကြပါတယ်။ ၂၀၁၁ - ၂၀၁၂ ခုနှစ်မှာတော့ တရုတ်ရဲ့ ပိုလျှံထုတ်လုပ်နိုင်စွမ်းက ကဏ္ဍအလိုက် ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းကနေ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းလောက်ထိ ရှိခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ် အတွင်းမှာ Xi Jinping က အာဏာရလာချိန်မှာ တရုတ်ဟာ ပိုလျှံထုတ်လုပ်မှု ပြဿနာ အကြီးအကျယ် ဖြစ်နေခဲ့တာပါ။ "

အဲဒီနောက် ၂၀၁၃ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလမှာတော့ သမ္မတ Xi က အခု BRI လို့ သိကြတဲ့ အစီအစဉ်ကို စတင်လိုက်တာပါ။ ခါးပတ်လမ်း ကိုစပြီး ကြေညာချိန်မှာတော့ စီးပွားရေး ကုန်ထုတ်လုပ်ရေးကဏ္ဍတွေကနေ ပြည်ပမှာ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံရေး၊ ပို့ကုန်တင်ပို့ရေး အခွင့်အလမ်းတွေကို အမိအရ ဆုပ်ကိုင်နိုင်ဖို့ လုပ်ခဲ့ကြတာဟာ စိတ်ဝင်စားစရာ ဖြစ်ခဲ့တယ်လို့ ကျွမ်းကျင်သူ Min Ye က ပြောသွားတာပါ။

တရုတ် ဖွံ့ဖြိုးမှု ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်သူ Ammar Malik ကတော့ ခါးပတ်တကွင်း လမ်းတစင်းဟာ လုပ်ငန်းကြီး တခုတည်း မဟုတ်သလို တရုတ်အစိုးရ ရန်ပုံငွေနဲ့လည်း မသက်ဆိုင်ဘူးလို့ ပြောပါတယ်။

" ဒါက အယူအဆ တရပ် ဖြစ်ပါတယ်။ ကမ္ဘာတလွှား နိုင်ငံတွေရဲ့ ကဏ္ဍ အများအပြားမှာ စီမံကိန်းတွေ လုပ်နေကြတဲ့ လုပ်ငန်းကြီးတွေကို ပေါင်းစည်းထားမှု ဖြစ်ပါတယ်။ "

တရုတ်ရဲ့ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းတွေနဲ့ တခြားသော အဖွဲ့အစည်းတွေကို ကမ္ဘာတဝန်း ဖြန့်ကျက်နိုင်ရေး မြှင့်တင် ဆောင်ရွက်ပေးနိုင်ရေးနဲ့ တရုတ်ရဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ မဟာဗျူဟာ အဖြစ် တရုတ် နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ စီးပွားရေး ကျွမ်းကျင်သူ Min Ye က ပြောပါတယ်။

" အထူးသဖြင့် ဖွံ့ဖြိုးမှုနည်းတဲ့ နိုင်ငံတွေမှာ ကုန်စည်တွေ အတွက် ၊ နောက် တရုတ်နဲ့ ချိတ်ဆက်ရေး အတွက် အခြေခံ အဆောက်အအုံတွေ အမှန်တကယ် လိုအပ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် တရုတ်ရဲ့ ရှေ့ပြေးဆောင်ရွက်ချက် ဆိုတာထက် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ရှေ့ပြေးဆောင်ရွက်ချက် သဘော ပိုပြီး သက်ရောက်ပါတယ်။ "

ခါးပတ်တကွင်း လမ်းတစင်း စီမံကိန်းတွေကြောင့် အိမ်ရှင် နိုင်ငံ အများအပြား အတွက် အကျိုးရှိစေပါတယ်။ ၂၀၁၆ တုန်းက အီကွေဒေါ သမ္မတ Rafael Correa က တရုတ်ဆောက် ဓာတ်အားပေး စက်ရုံ ပြီးမြောက်မှုကို အောင်ပွဲခံခဲ့ပါတယ်။

" ဒီနိုင်ငံမှာ အကြီးဆုံး အခြေခံ အဆောက်အအုံ ဖြစ်တဲ့ ရေအားလျှပ်စစ်စက်ရုံ Coca Codo Sinclair ကို ဖွင့်လှစ်နိုင်ခဲ့ပါပြီ။ ၁၅၀၀ မဂ္ဂါဝပ် ထုတ်တဲ့ ဒီစက်ရုံ တခုတည်းကနေ အီကွေဒေါက အိမ်အားလုံးကို မီးပေးနိုင်ပါတယ်။"

အင်ဒိုနီးရှားမှာလည်း တရုတ်ရဲ့ မြန်နှုန်းမြင့် ရထား စီမံကိန်း တခု ရှိပါတယ်။ အင်ဒိုနီးရှား ပြည်သူ Achmad Rasyad ကတော့

" ပုံမှန်တော့ ၄ နာရီလောက်ကြာပေမဲ့ မြန်နှုန်းမြင့် ရထားနဲ့ဆိုရင် ၁ နာရီ - ၂ နာရီလောက် အချိန်လျှော့နိုင်မယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။ "

ဒါပေမဲ့ တရုတ်ရဲ့ ခါးပတ်လမ်း စီမံကိန်းတွေမှာ မကောင်းတဲ့ အချက်တွေလည်း ရှိပါတယ်။ အီကွေဒေါမှာ ဆိုရင် ရေအားလျှပ်စစ် ဓာတ်အားပေး စက်ရုံကို သီးခြားဌာန တခုနဲ့ စစ်ဆေးထားတာကြောင့် ဘေးကင်းတယ်လို့ တရုတ်က ပြောထားပေမဲ့လည်း စက်ရုံမှာ ထောင်ချီတဲ့ အက်ကွဲရာတွေ ပေါ်နေတာကြောင့် အင်ဂျင်နီယာတွေ စိုးရိမ်နေကြပါတယ်။

အင်ဒိုနီးရှားရဲ့ မြန်နှုန်းမြင့် ရထားလမ်းဟာ ဆိုရင်လည်း ဖောက်ခွဲတဲ့ နည်းလမ်းတွေ သုံး တည်ဆောက်တာကြောင့် လူနေအိမ်တွေ ပျက်စီးစေတယ်၊ အမိုးက ပြိုကျတော့မယ် စသဖြင့် ဒေသခံတွေက ပြောခဲ့ကြတာပါ။

အခြေခံ အဆောက်အအုံ စီမံကိန်းတွေမှာတော့ အကျိုးရှိသူတွေ ရှိသလို အကျိုးမဲ့သူတွေလည်း ရှိကြမှာ ဖြစ်တယ်လို့ တရုတ် ဖွံ့ဖြိုးမှု ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်သူ Ammar Malik ကလည်း ထောက်ပြပါတယ်။ ခါးပတ်လမ်း စီမံကိန်းတွေကို ဆယ်စုနှစ် တခုကြာ အကောင်အထည်ဖော်လာပြီးချိန်နဲ့ ကပ်ဘေးရောဂါကို တိုက်ဖျက်နေရချိန်နောက်ပိုင်းမှာတော့ တရုတ် အစိုးရဘက်က ပြန်လည် ချိန်ညှိလာနိုင်တယ်လို့လည်း တရုတ်အရေး လေ့လာသူတွေက ပြောပါတယ်။ BRI ပုံစံသစ်လို့လည်း ကျွမ်းကျင်သူတွေ သုံးနှုန်းကြတဲ့ အကြောင်း Ammar Malik က ပြောပါတယ်။

" ဧရာမ စီမံကိန်းကြီးတွေ၊ အတိုးနှုန်းနည်းနည်းနဲ့ ငွေလွယ်လွယ်ရတဲ့ ခေတ် ပြီးဆုံးသွားပုံ ရတာကတော့ ပေါ်လွင်လာပါတယ်။"

ကပ်ဘေးကာလ ပြီးခဲ့တဲ့ သုံးနှစ်တာအတွင်း အများအပြား ရပ်ဆိုင်းသွားတယ်လို့လည်း တရုတ် ပြည်သူ့ရေးရာ မူဝါဒဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်သူ Hong Zhang ကလည်း သုံးသပ်ပါတယ်။

" ရှင်းရှင်းလင်းလင်း တိတိကျကျ သတ်မှတ်မထားတဲ့ ကိစ္စ တခုကို အကောင်အထည် ဖော် ဆောင်ရွက်နိုင်စွမ်း အပေါ်မှာ တရုတ်အစိုးရဘက်က ပိုပိုသာသာ ခန့်မှန်းထားတာမျိုး ဒါမှမဟုတ်လည်း အခက်အခဲ အများအပြား ရှိနေတာကို တရုတ်ဘက်က သဘောပေါက်သွားတာက အရေးအကြီးဆုံး အကြောင်းရင်းလို့ ယူဆပါတယ်။ "

ခါးပတ်လမ်း စီမံကိန်း ပထမ ၅ နှစ် အတွင်း ပေးထားတဲ့ ချေးငွေတွေက အခုအချိန်မှာ ပြန်ဆပ်ရတော့မှာကြောင့် တရုတ်ဟာ ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး ကြွေးရှင် ဖြစ်နေပြီလို့လည်း တရုတ်ရဲ့ ဖွံ့ဖြိုးမှု ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်သူ Ammar Malik က ပြောပါတယ်။

" စီမံကိန်း အများအပြားက သူတို့ မျှော်လင့်ထားတဲ့ အတိုင်း စီးပွားရေး အလားအလာ မရှိဘူးဆိုတာကို သူတို့ နားလည်လာကြပါပြီ။ "

တရုတ်ရဲ့ နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ စီးပွားရေး ကျွမ်းကျင်သူ Min Ye ကတော့ တရုတ်ဟာ ပါကစ္စတန်က Gwadar ဆိပ်ကမ်းလို အထူးစီးပွားရေး ဇုံကြီးတွေလိုမျိုး မဟုတ်တော့ပေမဲ့ အခြေခံ အဆောက်အအုံတွေ ဆက်ပြီး လုပ်လိမ့်မယ်လို့ ပြောပါတယ်။

" ဖွံ့ဖြိုးမှုနည်းတဲ့ နိုင်ငံတွေမှာ လျှပ်စစ်လိုအပ်ချက်ကြောင့် လျှပ်စစ်စက်ရုံတွေ အများအပြား ဆက်ပြီး လုပ်ပါလိမ့်မယ်။ ကျောက်မီးသွေးသုံးတော့ မဟုတ်နိုင်ပါဘူး။ "

ခါးပတ်လမ်း စီမံကိန်းတွေနဲ့ တရုတ်ဟာ ကမ္ဘာတလွှား ခြေကုပ်ရယူမှုကို တိုးချဲ့လာနေတယ်၊ တရုတ်အစိုးရရဲ့ ကမ္ဘာတလွှား သြဇာလွှမ်းမိုးမှုက ပြောင်းလဲလာတယ်လို့ အမေရိကန်နဲ့ မဟာမိတ်တွေက ရှုမြင်ကြပါတယ်။ တရုတ်ဟာ ကမ္ဘာမှာ ဈေးသက်သာတဲ့ ပို့ကုန်တွေ ထုတ်လုပ်ရာ မဟုတ်တော့ဘဲ ခြိမ်းခြောက်မှု တခု ဖြစ်လာပြီလို့ တချို့ တာဝန်ရှိသူတွေက သတိပေးပါတယ်။

တရုတ်ဟာ ဥရောပကို ရောက်လာပြီး မဟာဗျူဟာမြောက် အရေးပါတဲ့ အခြေခံ အဆောက်အုံကို ဝယ်ယူလာတာကို ဥရောပက ရုတ်တရက် သဘောပေါက်သွားပြီး တရုတ် အပေါ် အမြင်လည်း ပြောင်းသွားခဲ့တယ်လို့ ဥရောပနဲ့ အရှေ့ ဥရောပ ဆက်ဆံရေးဆိုင်ရာ အမေရိကန် လက်ထောက် နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး Karen Donfried က ပြောဆိုခဲ့တာပါ။ တရုတ် နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ စီးပွားရေး ကျွမ်းကျင်သူ Min Ye ကတော့ အတိတ်တုန်းက အမေရိကန် ဒါမှမဟုတ်လည်း ဗြိတိန်လိုမျိုး ကမ္ဘာမှာ သြဇာလွှမ်းမိုးသူမျိုး တရုတ် ဖြစ်လာဖို့ အထောက်အကူ ဖြစ်မယ်လို့ မယူဆပါဘူး။

"တရုတ်ရဲ့ စီးပွားရေး အများစုက နိုင်ငံတွင်းမှာဘဲ ရှိနေဆဲ ဖြစ်တာကြောင့် ဖြစ်ပါတယ်။ BRI မှာ တရုတ်က ဘယ်လောက် ထည့်ဝင်မလဲ ဆိုတာကလည်း တရုတ် အတွက် ဘယ်လောက် အလုပ်ဖြစ်မလဲ၊ အထောက်အကူ ဖြစ်မလဲ ဆိုတဲ့ အပေါ်မှာ မူတည် ဆုံးဖြတ်တာပါ။ "

တရုတ် ဖွံ့ဖြိုးမှု ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်သူ Ammar Malik ကတော့ တရုတ်ဟာ ကမ္ဘာတလွှား သြဇာလွှမ်းမိုးမှု ချဲ့ထွင်ဖို့ စိတ်အားထက်သန်နေတယ်လို့ ပြောပါတယ်။

" ဖွံ့ဖြိုးဆဲ နိုင်ငံတွေက သြဇာ အာဏာ ရှိသူတွေနဲ့ ရေရှည် ဆက်ဆံရေးကို သူတို့က တည်ဆောက်လိုနေပါတယ်။ အရင်ကနဲ့ မတူဘဲ သူတို့ တက္ကသိုလ်တွေကို နိုင်ငံခြား ကျောင်းသားတွေ လက်ခံလာပါတယ်။ တရုတ် အပေါ် လူထု သဘောထား ယိမ်းလာအောင် သိမ်းသွင်းစည်းရုံးရေးနဲ့ ယဉ်ကျေးမှု ဖလှယ်တာတွေလည်း ပိုပြီး လုပ်လာပါတယ်။"

တရုတ်ကို ကမ္ဘာ့အင်အားအကြီးဆုံး နိုင်ငံ တခု ဖြစ်လာမယ့် ခေတ်သစ် တခုကို ဦးတည်ပြီး တရုတ် အစိုးရက လမ်းဖွင့်နေပါတယ်။

(Unicode)

တရုတျရဲ့ ခါးပတျလမျး စီမံကိနျး အတိတျ၊ လကျရှိနဲ့ အနာဂတျ

ကမ ်ဘာတဝနျးက ဖှံ့ဖွိုးရေး စီမံကိနျးတှမှော တရုတျက ငှကွေေးမတညျနတောဟာ ဆယျစုနှဈ ၂ ခု ရှိခဲ့ပါပွီ။ ကုနျးလမျးနဲ့ ရလေမျး နှဈသှယျ ပဏာမ အစီအစဉျ အဖွဈ စီးပှားရေးဆိုငျရာ ခါးပတျလမျး ပိုးလမျးမ စီမံကိနျးနဲ့ ၂၁ ရာစု ရကွေောငျးဆိုငျရာ ပိုးလမျးမ စီမံကိနျးလို့ နာမညျပေးထားတဲ့ စီမံကိနျး နှဈခုကို တရုတျ သမ်မတ Xi Jinping က အဆိုပွုလိုကျတဲ့ ၂၀၁၃ ခုနှဈမှာ ငှကွေေး သုံးစှဲမှု တိုးလာခဲ့ပါတယျ။ BRI – Belt and Road Initiative - ခါးပတျတကှငျး လမျးတစငျး စီမံကိနျးလို့ ခေါျကွတဲ့ ဒီအယူအဆဟာ ပွီးခဲ့တဲ့ ၁၀ နှဈတာ အတှငျးမှာ ကွီးထှားလာနပေါတယျ။ တရုတျရဲ့ ကမ်ဘာလုံး ဆိုငျရာ မဟာဗြူဟာက ကဏ်ဍသဈ တရပျကို ရောကျလာပုံ ရပွီလို့ လေ့လာသူတှကေ ပွောကွပါတယျ။ ဗှီအိုအေ Elizabeth Lee ရဲ့ သတငျးဆောငျးပါးကို မသိငျ်ဂ ီထိုကျ တငျပွပါမယျ။

BRI စီမံကိနျးကနေ တဆင့ျ တရုတျက အီကှဒေေါမှာ ဓာတျအားပေးစကျရုံကနေ လာအိုမှာ မွနျနှုနျးမွင့ျ ရထားလမျးတှေ အထိ ကမ်ဘာတလှှားမှာ ငှကွေေးထည့ျဝငျပွီး စီမံကိနျးတှေ လုပျနတောပါ။ ဒါပမေဲ့ BRI စီမံကိနျးရဲ့ တကယ့ျ အနှဈသာရကတော့

" BRI စီမံကိနျးရဲ့ အယူအဆကတော့ တရုတျနဲ့ ကမ်ဘာ့တောငျပိုငျးကွား ဆကျနှယျမှုကို တိုးတကျအောငျ လုပျဖို့ ဖွဈပါတယျ။ BRI ရနျပုံငှေ အမြားစုက သယျယူပို့ဆောငျရေး၊ စှမျးအငျ၊ သတ်တုတူးဖောျရေးနဲ့ အလားတူ ခိုငျမာတဲ့ အခွခေံ အဆောကျအအုံတှေ အတှကျ သုံးပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ အခုအခါမှာတော့ ဧရာမ BRI စီမံကိနျးကွီးထဲမှာ တရုတျက သူတို့ရဲ့ ယဉျကြေးမှု ဆိုငျရာ ပညာရေးဆိုငျရာ ပညာသငျဆုတှေ အမြားအပွားလညျး ထည့ျသှငျးလာပါတယျ။ "

Ammar Malik က AidData ရဲ့ အကွီးတနျး သုတသေန ပညာရှငျ ဖွဈပါတယျ။ William & Mary တက်ကသိုလျရဲ့ သုတသေန ဌာန AidData က ကမ်ဘာတလှှားက တရုတျရဲ့ ဖှံ့ဖွိုးရေးဆိုငျရာ ရနျပုံငှေ အခကြျအလကျတှကေို စုဆောငျးနတောပါ။ ပွီးခဲ့တဲ့ နှဈ ၂၀ အတှငျး တရုတျဟာ ဖှံ့ဖွိုးဆဲ နိုငျငံ အမြားအပွား အတှကျ မဖွဈမနေ ငှခြေေးရတဲ့ နိုငျငံဖွဈလာကွောငျး အခကြျအလကျတှကေ ဖောျပွပါတယျ။ ဘော့စတှနျ တက်ကသိုလျက တရုတျ နိုငျငံရေးဆိုငျရာ စီးပှားရေး ကြှမျးကငြျသူ Min Ye ကတော့ ကမ်ဘာတဝနျး စီးပှားရေး မတညျမငွိမျဖွဈခဲ့တဲ့ ကာလမှာ BRI စီမံကိနျး အခွတေညျခဲ့တာလို့ ပွောပါတယျ။

"နောကျခံ အကွောငျးအရာကတော့ ၂၀၀၈ ခုနှဈ ကမ်ဘာတဝနျး ဘဏ်ဍာရေး အကွပျအတညျးနဲ့ ကမ်ဘာ့ဈေးကှကျ ကြုံ့သှားခဲ့တာ ဖွဈပါတယျ။ ဒါကွောင့ျလညျး ဒီကုမ်ပဏီတှေ၊ လမျးတှေ၊ တံတားတှေ၊ ဘိလပျမွေ ထုတျစကျရုံတှေ၊ သံမဏိ၊ ကိရိယာတှနေဲ့ လြှပျစဈပစ်စညျးတှေ အားလုံးမှာ တရုတျက အကွီးအကယြျ ရငျးနှီးမွှုပျနှံခဲ့တာပါ။ အဆုံးစှနျ လိုအပျခကြျ ရှိခဲ့ပွီး စကျရုံ အမြားအပွားက အလှနျအကြှံ စပွီး ထုတျလုပျလာကွပါတယျ။ ၂၀၁၁ - ၂၀၁၂ ခုနှဈမှာတော့ တရုတျရဲ့ ပိုလြှံထုတျလုပျနိုငျစှမျးက ကဏ်ဍအလိုကျ ၃၀ ရာခိုငျနှုနျးကနေ ၈၀ ရာခိုငျနှုနျးလောကျထိ ရှိခဲ့ပါတယျ။ ၂၀၁၂ ခုနှဈ အတှငျးမှာ Xi Jinping က အာဏာရလာခြိနျမှာ တရုတျဟာ ပိုလြှံထုတျလုပျမှု ပွူနာ အကွီးအကယြျ ဖွဈနခေဲ့တာပါ။ "

အဲဒီနောကျ ၂၀၁၃ ခုနှဈ နိုဝငျဘာလမှာတော့ သမ်မတ Xi က အခု BRI လို့ သိကွတဲ့ အစီအစဉျကို စတငျလိုကျတာပါ။ ခါးပတျလမျး ကိုစပွီး ကွညောခြိနျမှာတော့ စီးပှားရေး ကုနျထုတျလုပျရေးကဏ်ဍတှကေနေ ပွညျပမှာ ရငျးနှီးမွှုပျနှံရေး၊ ပို့ကုနျတငျပို့ရေး အခှင့ျအလမျးတှကေို အမိအရ ဆုပျကိုငျနိုငျဖို့ လုပျခဲ့ကွတာဟာ စိတျဝငျစားစရာ ဖွဈခဲ့တယျလို့ ကြှမျးကငြျသူ Min Ye က ပွောသှားတာပါ။

တရုတျ ဖှံ့ဖွိုးမှု ဘဏ်ဍာရေးဆိုငျရာ ကြှမျးကငြျသူ Ammar Malik ကတော့ ခါးပတျတကှငျး လမျးတစငျးဟာ လုပျငနျးကွီး တခုတညျး မဟုတျသလို တရုတျအစိုးရ ရနျပုံငှနေဲ့လညျး မသကျဆိုငျဘူးလို့ ပွောပါတယျ။

" ဒါက အယူအဆ တရပျ ဖွဈပါတယျ။ ကမ်ဘာတလှှား နိုငျငံတှရေဲ့ ကဏ်ဍ အမြားအပွားမှာ စီမံကိနျးတှေ လုပျနကွေတဲ့ လုပျငနျးကွီးတှကေို ပေါငျးစညျးထားမှု ဖွဈပါတယျ။ "

တရုတျရဲ့ စီးပှားရေး လုပျငနျးတှနေဲ့ တခွားသော အဖှဲ့အစညျးတှကေို ကမ်ဘာတဝနျး ဖွန့ျကကြျနိုငျရေး မွှင့ျတငျ ဆောငျရှကျပေးနိုငျရေးနဲ့ တရုတျရဲ့ ကမ်ဘာလုံးဆိုငျရာ မဟာဗြူဟာ အဖွဈ တရုတျ နိုငျငံရေးဆိုငျရာ စီးပှားရေး ကြှမျးကငြျသူ Min Ye က ပွောပါတယျ။

" အထူးသဖွင့ျ ဖှံ့ဖွိုးမှုနညျးတဲ့ နိုငျငံတှမှော ကုနျစညျတှေ အတှကျ ၊ နောကျ တရုတျနဲ့ ခြိတျဆကျရေး အတှကျ အခွခေံ အဆောကျအအုံတှေ အမှနျတကယျ လိုအပျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ တရုတျရဲ့ ရှေ့ပွေးဆောငျရှကျခကြျ ဆိုတာထကျ ကမ်ဘာလုံးဆိုငျရာ ရှေ့ပွေးဆောငျရှကျခကြျ သဘော ပိုပွီး သကျရောကျပါတယျ။ "

ခါးပတျတကှငျး လမျးတစငျး စီမံကိနျးတှကွေောင့ျ အိမျရှငျ နိုငျငံ အမြားအပွား အတှကျ အကြိုးရှိစပေါတယျ။ ၂၀၁၆ တုနျးက အီကှဒေေါ သမ်မတ Rafael Correa က တရုတျဆောကျ ဓာတျအားပေး စကျရုံ ပွီးမွောကျမှုကို အောငျပှဲခံခဲ့ပါတယျ။

" ဒီနိုငျငံမှာ အကွီးဆုံး အခွခေံ အဆောကျအအုံ ဖွဈတဲ့ ရအေားလြှပျစဈစကျရုံ Coca Codo Sinclair ကို ဖှင့ျလှဈနိုငျခဲ့ပါပွီ။ ၁၅၀၀ မဂ်ဂါဝပျ ထုတျတဲ့ ဒီစကျရုံ တခုတညျးကနေ အီကှဒေေါက အိမျအားလုံးကို မီးပေးနိုငျပါတယျ။"

အငျဒိုနီးရှားမှာလညျး တရုတျရဲ့ မွနျနှုနျးမွင့ျ ရထား စီမံကိနျး တခု ရှိပါတယျ။ အငျဒိုနီးရှား ပွညျသူ Achmad Rasyad ကတော့

" ပုံမှနျတော့ ၄ နာရီလောကျကွာပမေဲ့ မွနျနှုနျးမွင့ျ ရထားနဲ့ဆိုရငျ ၁ နာရီ - ၂ နာရီလောကျ အခြိနျလြှော့နိုငျမယျလို့ မြှောျလင့ျပါတယျ။ "

ဒါပမေဲ့ တရုတျရဲ့ ခါးပတျလမျး စီမံကိနျးတှမှော မကောငျးတဲ့ အခကြျတှလေညျး ရှိပါတယျ။ အီကှဒေေါမှာ ဆိုရငျ ရအေားလြှပျစဈ ဓာတျအားပေး စကျရုံကို သီးခွားဌာန တခုနဲ့ စဈဆေးထားတာကွောင့ျ ဘေးကငျးတယျလို့ တရုတျက ပွောထားပမေဲ့လညျး စကျရုံမှာ ထောငျခြီတဲ့ အကျကှဲရာတှေ ပေါျနတောကွောင့ျ အငျဂငြျနီယာတှေ စိုးရိမျနကွေပါတယျ။

အငျဒိုနီးရှားရဲ့ မွနျနှုနျးမွင့ျ ရထားလမျးဟာ ဆိုရငျလညျး ဖောကျခှဲတဲ့ နညျးလမျးတှေ သုံး တညျဆောကျတာကွောင့ျ လူနအေိမျတှေ ပကြျစီးစတေယျ၊ အမိုးက ပွိုကတြော့မယျ စသဖွင့ျ ဒသေခံတှကေ ပွောခဲ့ကွတာပါ။

အခွခေံ အဆောကျအအုံ စီမံကိနျးတှမှောတော့ အကြိုးရှိသူတှေ ရှိသလို အကြိုးမဲ့သူတှလေညျး ရှိကွမှာ ဖွဈတယျလို့ တရုတျ ဖှံ့ဖွိုးမှု ဘဏ်ဍာရေးဆိုငျရာ ကြှမျးကငြျသူ Ammar Malik ကလညျး ထောကျပွပါတယျ။ ခါးပတျလမျး စီမံကိနျးတှကေို ဆယျစုနှဈ တခုကွာ အကောငျအထညျဖောျလာပွီးခြိနျနဲ့ ကပျဘေးရောဂါကို တိုကျဖကြျနရေခြိနျနောကျပိုငျးမှာတော့ တရုတျ အစိုးရဘကျက ပွနျလညျ ခြိနျညှိလာနိုငျတယျလို့လညျး တရုတျအရေး လေ့လာသူတှကေ ပွောပါတယျ။ BRI ပုံစံသဈလို့လညျး ကြှမျးကငြျသူတှေ သုံးနှုနျးကွတဲ့ အကွောငျး Ammar Malik က ပွောပါတယျ။

" ဧရာမ စီမံကိနျးကွီးတှေ၊ အတိုးနှုနျးနညျးနညျးနဲ့ ငှလှေယျလှယျရတဲ့ ခတျေ ပွီးဆုံးသှားပုံ ရတာကတော့ ပေါျလှငျလာပါတယျ။"

ကပျဘေးကာလ ပွီးခဲ့တဲ့ သုံးနှဈတာအတှငျး အမြားအပွား ရပျဆိုငျးသှားတယျလို့လညျး တရုတျ ပွညျသူ့ရေးရာ မူဝါဒဆိုငျရာ ကြှမျးကငြျသူ Hong Zhang ကလညျး သုံးသပျပါတယျ။

" ရှငျးရှငျးလငျးလငျး တိတိကကြြ သတျမှတျမထားတဲ့ ကိစ်စ တခုကို အကောငျအထညျ ဖောျ ဆောငျရှကျနိုငျစှမျး အပေါျမှာ တရုတျအစိုးရဘကျက ပိုပိုသာသာ ခန့ျမှနျးထားတာမြိုး ဒါမှမဟုတျလညျး အခကျအခဲ အမြားအပွား ရှိနတောကို တရုတျဘကျက သဘောပေါကျသှားတာက အရေးအကွီးဆုံး အကွောငျးရငျးလို့ ယူဆပါတယျ။ "

ခါးပတျလမျး စီမံကိနျး ပထမ ၅ နှဈ အတှငျး ပေးထားတဲ့ ခြေးငှတှေကေ အခုအခြိနျမှာ ပွနျဆပျရတော့မှာကွောင့ျ တရုတျဟာ ကမ်ဘာ့အကွီးဆုံး ကွှေးရှငျ ဖွဈနပွေီလို့လညျး တရုတျရဲ့ ဖှံ့ဖွိုးမှု ဘဏ်ဍာရေးဆိုငျရာ ကြှမျးကငြျသူ Ammar Malik က ပွောပါတယျ။

" စီမံကိနျး အမြားအပွားက သူတို့ မြှောျလင့ျထားတဲ့ အတိုငျး စီးပှားရေး အလားအလာ မရှိဘူးဆိုတာကို သူတို့ နားလညျလာကွပါပွီ။ "

တရုတျရဲ့ နိုငျငံရေးဆိုငျရာ စီးပှားရေး ကြှမျးကငြျသူ Min Ye ကတော့ တရုတျဟာ ပါကစ်စတနျက Gwadar ဆိပျကမျးလို အထူးစီးပှားရေး ဇုံကွီးတှလေိုမြိုး မဟုတျတော့ပမေဲ့ အခွခေံ အဆောကျအအုံတှေ ဆကျပွီး လုပျလိမ့ျမယျလို့ ပွောပါတယျ။

" ဖှံ့ဖွိုးမှုနညျးတဲ့ နိုငျငံတှမှော လြှပျစဈလိုအပျခကြျကွောင့ျ လြှပျစဈစကျရုံတှေ အမြားအပွား ဆကျပွီး လုပျပါလိမ့ျမယျ။ ကြောကျမီးသှေးသုံးတော့ မဟုတျနိုငျပါဘူး။ "

ခါးပတျလမျး စီမံကိနျးတှနေဲ့ တရုတျဟာ ကမ်ဘာတလှှား ခွကေုပျရယူမှုကို တိုးခြဲ့လာနတေယျ၊ တရုတျအစိုးရရဲ့ ကမ်ဘာတလှှား သွဇာလှှမျးမိုးမှုက ပွောငျးလဲလာတယျလို့ အမရေိကနျနဲ့ မဟာမိတျတှကေ ရှုမွငျကွပါတယျ။ တရုတျဟာ ကမ်ဘာမှာ ဈေးသကျသာတဲ့ ပို့ကုနျတှေ ထုတျလုပျရာ မဟုတျတော့ဘဲ ခွိမျးခွောကျမှု တခု ဖွဈလာပွီလို့ တခြို့ တာဝနျရှိသူတှကေ သတိပေးပါတယျ။

တရုတျဟာ ဥရောပကို ရောကျလာပွီး မဟာဗြူဟာမွောကျ အရေးပါတဲ့ အခွခေံ အဆောကျအုံကို ဝယျယူလာတာကို ဥရောပက ရုတျတရကျ သဘောပေါကျသှားပွီး တရုတျ အပေါျ အမွငျလညျး ပွောငျးသှားခဲ့တယျလို့ ဥရောပနဲ့ အရှေ့ ဥရောပ ဆကျဆံရေးဆိုငျရာ အမရေိကနျ လကျထောကျ နိုငျငံခွားရေး ဝနျကွီး Karen Donfried က ပွောဆိုခဲ့တာပါ။ တရုတျ နိုငျငံရေးဆိုငျရာ စီးပှားရေး ကြှမျးကငြျသူ Min Ye ကတော့ အတိတျတုနျးက အမရေိကနျ ဒါမှမဟုတျလညျး ဗွိတိနျလိုမြိုး ကမ်ဘာမှာ သွဇာလှှမျးမိုးသူမြိုး တရုတျ ဖွဈလာဖို့ အထောကျအကူ ဖွဈမယျလို့ မယူဆပါဘူး။

"တရုတျရဲ့ စီးပှားရေး အမြားစုက နိုငျငံတှငျးမှာဘဲ ရှိနဆေဲ ဖွဈတာကွောင့ျ ဖွဈပါတယျ။ BRI မှာ တရုတျက ဘယျလောကျ ထည့ျဝငျမလဲ ဆိုတာကလညျး တရုတျ အတှကျ ဘယျလောကျ အလုပျဖွဈမလဲ၊ အထောကျအကူ ဖွဈမလဲ ဆိုတဲ့ အပေါျမှာ မူတညျ ဆုံးဖွတျတာပါ။ "

တရုတျ ဖှံ့ဖွိုးမှု ဘဏ်ဍာရေးဆိုငျရာ ကြှမျးကငြျသူ Ammar Malik ကတော့ တရုတျဟာ ကမ်ဘာတလှှား သွဇာလှှမျးမိုးမှု ခြဲ့ထှငျဖို့ စိတျအားထကျသနျနတေယျလို့ ပွောပါတယျ။

" ဖှံ့ဖွိုးဆဲ နိုငျငံတှကေ သွဇာ အာဏာ ရှိသူတှနေဲ့ ရရှေညျ ဆကျဆံရေးကို သူတို့က တညျဆောကျလိုနပေါတယျ။ အရငျကနဲ့ မတူဘဲ သူတို့ တက်ကသိုလျတှကေို နိုငျငံခွား ကြောငျးသားတှေ လကျခံလာပါတယျ။ တရုတျ အပေါျ လူထု သဘောထား ယိမျးလာအောငျ သိမျးသှငျးစညျးရုံးရေးနဲ့ ယဉျကြေးမှု ဖလှယျတာတှလေညျး ပိုပွီး လုပျလာပါတယျ။"

တရုတျကို ကမ်ဘာ့အငျအားအကွီးဆုံး နိုငျငံ တခု ဖွဈလာမယ့ျ ခတျေသဈ တခုကို ဦးတညျပွီး တရုတျ အစိုးရက လမျးဖှင့ျနပေါတယျ။