တိုက်ပွဲတွေရှိတဲ့ ချင်းပြည်နယ်နဲ့စစ်ကိုင်းတိုင်းထဲက အိန္ဒိယနိုင်ငံဘက် ထွက်ပြေးခဲ့ကြတဲ့ စစ်ဘေးဒုက္ခသည်တွေအတွက် မီဇိုရမ်ပြည်နယ်က ဒုက္ခသည် အသိမှတ်ပြုကတ် (ID) ထုတ်ပေးတာ အကုန်လုံးနီးပါးရရှိပြီးလို့ ဒုက္ခသည်တွေက ပြောပါတယ်။ ဒီအကြောင်း ရန်ကုန်ကပေးပို့တဲ့သတင်းကို ကိုဉာဏ်ဝင်းအောင် ကပြောပြပေးမှာပါ။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်တပ်ကအာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း နိုင်ငံတဝန်း စစ်အာဏာရှင်စနစ်ဆန့်ကျင်မှုတွေရှိလာတဲ့အပေါ် စစ်တပ်က အကြမ်းဖက်ပစ်ခတ်ဖြိုးခွင်းခဲ့လို့စစ်ကိုင်းတိုင်းနဲ့ ချင်းပြည်နယ်ကဒေသခံတွေဟာ ဘေးလွတ်ရာဒေသတွေမှာနဲ့ အိမ်နီးချင်း အိန္ဒိယနိုင်ငံ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ဘက်ကို ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်ခဲ့ကြပါတယ်။
မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ရောက် စစ်ဘေးရှောင်တွေကို ပြည်နယ်အစိုးရကနေ ဒုက္ခသည် အသိမှတ်ပြုကတ်(ID) ထုတ်ပေးတာ အကုန်လုံးနီးပါးရှိနေပြီးလို့ ပြည်နယ်အစိုးရရဲ့စာရင်းကို ကိုးကားပြီး မီဇိုရမ်ရောက် ခိုနှုမ်းသုန်သတင်းဌာနအယ်ဒီတာ ဆလိုင်းရောဘတ်ကပြောပါတယ်။
“ အဓိကကတော့ မီဇိုရမ်မှာရောက်နေတဲ့မြန်မာစစ်ဘေးရှောင်ပြည်သူတွေပေါ့နော်။ သူတို့အတွက် အစိုးရကနေ ဒုက္ခသည် အသိမှတ်ပြုကတ်ပြားပေါ့နော်။ အဲတာကို သူတို့က ပြီးခဲ့တဲ့ဖေဖော်ဝါရီလကတည်းကနေစပြီးတော့ကာ ထုတ်ပေးနေတာပေါ့နော်။ သူတို့ဆက်တိုက်ထုတ်ပေးနေတာ အခုဆိုရင် အစိုးရရဲ့ပြောကြားချက်အရတော့ စစ်ဘေးရှောင်ပြည်သူအားလုံးရဲ့ လူဦးရေရဲ့ ၉၉ ရာခိုင်နှုန်း ကျော်ကို သူတို့ထုတ်ပေးပြီးသွားပြီပေါ့နော်။ သူတို့အခုလဲ ဆက်လက်ထုတ်ပေးနေတယ်ပေါ့နော်။ ”
မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ဘက်ကို ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်လာကြတဲ့ စစ်ဘေးရှောင်ပြည်သူတွေကို စနစ်တကျစာရင်းပြုစုနိုင်ဖို့ မီဇိုရမ်အ စိုးရကနေ ပြည်နယ်အဆင့်၊ ခရိုင်အဆင့်၊ ကျေးရွာအဆင့်အထိ ကော်မတီအသီးသီးဖွဲ့စည်းပြီးတော့ ဒီနှစ် ဖေဖော် ဝါရီလ က စလို့ စစ်ဘေးလွတ်ရာ ထွက်ပြေးလာသူတွေအတွက် ID ကဒ်ထုတ်ပေးရေးကို အကောင်ထည်ဖော်ဆောင်ရွက်ခဲ့တာပါ။
မီဇိုရမ်ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီး ဦးဆောင်မှုနဲ့ဖွဲ့စည်းထားသော High-Level Committee on Myanmar refugee’s အဖွဲ့ ဇွန်လ စာရင်းမှတ်တမ်းအရ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်မှာ မြန်မာဒုက္ခသည် ၂၉,၉၀၀ကျော်ရှိတဲ့အနက် ၂၉,၇၀၀ကျော်ကို အဆိုပါ ID ကတ်ပြားတွေကို ထုတ်ပေးထားပြီးဖြစ်လို့ ရာခိုင်နှုန်းအားဖြင့် ၉၉.၂၈ ရှိတယ်လို့လဲ ဒေသထုတ် The Aizawl Post သတင်းစာကနေ ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။
မီဇိုရမ်ပြည်နယ်အစိုးရအနေနဲ့ ပြည်နယ်တွင်းရောက်နေတဲ့ စစ်ဘေးရှောင်အရေအတွက်စာရင်းသိရှိဖို့နဲ့ဒုက္ခသည် အသိမှတ်ပြုကဒ်(ID)ရှိခြင်းအားဖြင့်တစုံတရာအကျိုးရှိမယ်လို့ ဆလိုင်းရောဘတ်ကပြောပါတယ်။
“ မီဇိုရမ်အစိုးရက ဒုက္ခသည် အသိမှတ်ပြုကတ်ပြားလုပ်တာက သူ့နိုင်ငံမှာ သူ့ပြည်နယ်ထဲမှာ မြန်မာစစ်ဘေးရှောင်တွေ ဘယ်လောက်အထိဝင်လာသလဲ။ ဘယ်လောက်အထိဝင်လာကြသလဲဆိုတာ စာရင်းအတိအကျရရှိချင်တဲ့အတွက်ကြောင့်မို့လို့ သူပြုစုတာဖြစ်တယ်။ တဖက်မှာတော့ ဒီဒုက္ခသည် တွေအနေနဲ့ အဲဒီကတ်ရရင်တော့ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ထဲမှာ တကယ်လို့သူ ဒုက္ခကြုံတွေ့တဲ့အခါမှာဖြစ်ဖြစ်၊ ပြီးတော့ခရီးသွားချင်တဲ့အခါမှာဘဲဖြစ်ဖြစ် အဲဒီကတ်ကိုအသုံးပြုပြီးတော့ သွားလာလို့ရတယ်။ သူ့အတွက်ပိုပြီးတော့လုံခြုံမှုရှိမှာပေါ့နော်။”
လက်ရှိမီဇိုရမ်ပြည်နယ်ရောက်စစ်ရှောင်တွေကို ပြည်နယ်အစိုးရကနေ ကူညီစောင့်ရှောက်ပေးနေတယ်လို့ မီဇိုရမ် NGO United for Democratic Myanmar တွဲဖက်အတွင်းရေးမှူး ကိုရစ်ချတ်က ပြောပါတယ်။
“ မီဇိုရမ်အစိုးရမှာက အဲဒီစစ်ဘေးရှောင်တွေအတွက် သီးသန့်ချမှတ်ထားတဲ့ငွေကြေးရေးတော့မရှိဘူး ဘတ်ဂျက်မရှိဘူး။ သူကဗဟိုအစိုးရကို စစ်ဘေးရှောင် တွေအတွက်ဆိုပြီးမှ ပိုက်ဆံတောင်းထားတာရှိတယ်။ အရင်တခေါက်ကတော့သူက သိန်း တထောင်လောက်တောင်းတယ်။ ပထမတခေါက်က သူကသိန်းသုံးရာတော့ ဗဟိုအစိုးရကချပေးတယ်။ အဲဒီသိန်းသုံးရာ ချပေး လာတဲ့ဟာကို သူကပြည်နယ်တိုင်းမှာရှိတဲ့သူက DC (District Commissioner) တွေကိုအကုန်လုံးခွဲဝေလိုက်တာ။ DC ကနေတဆင့် အဲဒီစစ်ဘေးရှောင်တွေ လိုအပ်နေတဲ့နေရာမှာ သူကပြန်ပြီးတော့မှ ကူညီဆောင်ရွက်ပေးနေတဲ့ဟာလေးတွေတော့ရှိတယ်။ ကျန်တဲ့ သိန်း(၇၀၀)လဲ မကြာခင်ရမှာဘဲလို့သူတို့မျှော်လင့်တာပေါ့နော်။”
High-Level Committee on Myanmar refugee အဖွဲ့ရဲ့စာရင်းမှတ်တမ်းအရ အခုလက်ရှိ မီဇိုရမ်ပြည်နယ် ခရိုင် ၆ ခုမှာ စစ်ဘေးရှောင်စခန်း(၁၄၉) ခုရှိ ပြီးတော့ စခန်းနေစစ်ဘေးရှောင်ဦးရေ( ၁၁၈၀၀) ကျော်ရှိပြီး စခန်းပြင်ပမှာ နေထိုင်ကြသူ ၁၈၁၀၀ ကျော်ရှိတယ်လို့ ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။
ဒါပေမဲ့ ချင်းလူ့အခွင့်အဖဖွဲ့ရဲ့မှတ်တမ်းအရ ဒီထက်ပိုများတယ်လို့ ချင်းလူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့ဒုတိယအမှုဆောင်ဒါရိုက်တာ Za Uk ling ကပြောပါတယ်။
“ စစ်ဘေးတိမ်းရှောင်နေတဲ့အခြေအနေမှာ ကျွန်တော်တို့စာရင်းအရ ဒီချင်းပြည်နယ်အတွင်းမှာ IDPက(၇၀၀၀၀)နီးပါး လောက်ရှိတယ်။ ချင်းပြည်နယ်ပြင်ပ အဓိကအားဖြင် ဒီမီဇိုရမ်ထဲကို ဒီဒုက္ခသည် တွေအနေနဲ့ရောက်လာတဲ့သူတွေ (၅၀၀၀၀) ကျော်ရှိနေပြီး။ စစ်ကောင်စီအာဏာသိမ်းပြီးကတည်းက တသိန်းကျော် ကျွန်တော်တို့ချင်းပြည်သူလူထုတွေက နေရပ်တွေကို စွန့်ခွါပြီးတော့ သူတို့စစ်ဘေးရှောင်အနေနဲ့နေခဲ့တယ်။ ”
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ (၁) ရက်နေ့က စစ်တပ်အာဏာသိမ်းမှုအပြီး ဖြစ်ပွါးနေတဲ့ တိုက်ပွဲတွေကြောင့် ချင်းပြည်နယ် ဖလမ်း မတူပီ ထန်တလန်နဲ့ စစ်ကိုင်းတိုင်းကလေး မြို့နယ်က ဒေသခံတွေကနေ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ဘက်ကို ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင် နေကြသူတွေ ရှိနေဆဲဖြစ်ပါတယ်။ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်အစိုးရအပါဝင် အစိုးရမဟုတ် တဲ့ (NGO) အဖွဲ့အစည်းတွေ ဘာသာရေးအသင်းအဖွဲ့အစည်းတွေကနေ ရောက်ရှိလာတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဘက်က ဒုက္ခသည်တွေကို အတတ်နိုင်ဆုံး ကူညီဆောင်ရွက်ပေး နေတယ်လို့ ဒေသတွင်း လူမှုအဖွဲ့အစည်း တာဝန်ရှိသူတွေက ပြောပါတယ်။
Unicode
မွနျမာပွညျက တိမျးရှောငျလာသူတှေ မီဇိုရမျမှာ အထောကျအထားလကျမှတျထုတျပေး
တိုကျပှဲတှရှေိတဲ့ ခငြျးပွညျနယျနဲ့စဈကိုငျးတိုငျးထဲက အိန်ဒိယနိုငျငံဘကျ ထှကျပွေးခဲ့ကွတဲ့ စဈဘေးဒုက်ခသညျတှအေတှကျ မီဇိုရမျပွညျနယျက ဒုက်ခသညျ အသိမှတျပွုကတျ (ID) ထုတျပေးတာ အကုနျလုံးနီးပါးရရှိပွီးလို့ ဒုက်ခသညျတှကေ ပွောပါတယျ။ ဒီအကွောငျး ရနျကုနျကပေးပို့တဲ့သတငျးကို ကိုဉာဏျဝငျးအောငျ ကပွောပွပေးမှာပါ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈတပျကအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး နိုငျငံတဝနျး စဈအာဏာရှငျစနဈဆန့ျကငြျမှုတှရှေိလာတဲ့အပေါျ စဈတပျက အကွမျးဖကျပဈခတျဖွိုးခှငျးခဲ့လို့စဈကိုငျးတိုငျးနဲ့ ခငြျးပွညျနယျကဒသေခံတှဟော ဘေးလှတျရာဒသေတှမှောနဲ့ အိမျနီးခငြျး အိန်ဒိယနိုငျငံ မီဇိုရမျပွညျနယျဘကျကို ထှကျပွေးတိမျးရှောငျခဲ့ကွပါတယျ။
မီဇိုရမျပွညျနယျရောကျ စဈဘေးရှောငျတှကေို ပွညျနယျအစိုးရကနေ ဒုက်ခသညျ အသိမှတျပွုကတျ(ID) ထုတျပေးတာ အကုနျလုံးနီးပါးရှိနပွေီးလို့ ပွညျနယျအစိုးရရဲ့စာရငျးကို ကိုးကားပွီး မီဇိုရမျရောကျ ခိုနှုမျးသုနျသတငျးဌာနအယျဒီတာ ဆလိုငျးရောဘတျကပွောပါတယျ။
“ အဓိကကတော့ မီဇိုရမျမှာရောကျနတေဲ့မွနျမာစဈဘေးရှောငျပွညျသူတှပေေါ့နောျ။ သူတို့အတှကျ အစိုးရကနေ ဒုက်ခသညျ အသိမှတျပွုကတျပွားပေါ့နောျ။ အဲတာကို သူတို့က ပွီးခဲ့တဲ့ဖဖေောျဝါရီလကတညျးကနစေပွီးတော့ကာ ထုတျပေးနတောပေါ့နောျ။ သူတို့ဆကျတိုကျထုတျပေးနတော အခုဆိုရငျ အစိုးရရဲ့ပွောကွားခကြျအရတော့ စဈဘေးရှောငျပွညျသူအားလုံးရဲ့ လူဦးရရေဲ့ ၉၉ ရာခိုငျနှုနျး ကြောျကို သူတို့ထုတျပေးပွီးသှားပွီပေါ့နောျ။ သူတို့အခုလဲ ဆကျလကျထုတျပေးနတေယျပေါ့နောျ။ ”
မီဇိုရမျပွညျနယျဘကျကို ထှကျပွေးတိမျးရှောငျလာကွတဲ့ စဈဘေးရှောငျပွညျသူတှကေို စနဈတကစြာရငျးပွုစုနိုငျဖို့ မီဇိုရမျအ စိုးရကနေ ပွညျနယျအဆင့ျ၊ ခရိုငျအဆင့ျ၊ ကြေးရှာအဆင့ျအထိ ကောျမတီအသီးသီးဖှဲ့စညျးပွီးတော့ ဒီနှဈ ဖဖေောျ ဝါရီလ က စလို့ စဈဘေးလှတျရာ ထှကျပွေးလာသူတှအေတှကျ ID ကဒျထုတျပေးရေးကို အကောငျထညျဖောျဆောငျရှကျခဲ့တာပါ။
မီဇိုရမျပွညျထဲရေးဝနျကွီး ဦးဆောငျမှုနဲ့ဖှဲ့စညျးထားသော High-Level Committee on Myanmar refugee’s အဖှဲ့ ဇှနျလ စာရငျးမှတျတမျးအရ မီဇိုရမျပွညျနယျမှာ မွနျမာဒုက်ခသညျ ၂၉,၉၀၀ကြောျရှိတဲ့အနကျ ၂၉,၇၀၀ကြောျကို အဆိုပါ ID ကတျပွားတှကေို ထုတျပေးထားပွီးဖွဈလို့ ရာခိုငျနှုနျးအားဖွင့ျ ၉၉.၂၈ ရှိတယျလို့လဲ ဒသေထုတျ The Aizawl Post သတငျးစာကနေ ဖောျပွခဲ့ပါတယျ။
မီဇိုရမျပွညျနယျအစိုးရအနနေဲ့ ပွညျနယျတှငျးရောကျနတေဲ့ စဈဘေးရှောငျအရအေတှကျစာရငျးသိရှိဖို့နဲ့ဒုက်ခသညျ အသိမှတျပွုကဒျ(ID)ရှိခွငျးအားဖွင့ျတစုံတရာအကြိုးရှိမယျလို့ ဆလိုငျးရောဘတျကပွောပါတယျ။
“ မီဇိုရမျအစိုးရက ဒုက်ခသညျ အသိမှတျပွုကတျပွားလုပျတာက သူ့နိုငျငံမှာ သူ့ပွညျနယျထဲမှာ မွနျမာစဈဘေးရှောငျတှေ ဘယျလောကျအထိဝငျလာသလဲ။ ဘယျလောကျအထိဝငျလာကွသလဲဆိုတာ စာရငျးအတိအကရြရှိခငြျတဲ့အတှကျကွောင့ျမို့လို့ သူပွုစုတာဖွဈတယျ။ တဖကျမှာတော့ ဒီဒုက်ခသညျ တှအေနနေဲ့ အဲဒီကတျရရငျတော့ မီဇိုရမျပွညျနယျထဲမှာ တကယျလို့သူ ဒုက်ခကွုံတှေ့တဲ့အခါမှာဖွဈဖွဈ၊ ပွီးတော့ခရီးသှားခငြျတဲ့အခါမှာဘဲဖွဈဖွဈ အဲဒီကတျကိုအသုံးပွုပွီးတော့ သှားလာလို့ရတယျ။ သူ့အတှကျပိုပွီးတော့လုံခွုံမှုရှိမှာပေါ့နောျ။”
လကျရှိမီဇိုရမျပွညျနယျရောကျစဈရှောငျတှကေို ပွညျနယျအစိုးရကနေ ကူညီစောင့ျရှောကျပေးနတေယျလို့ မီဇိုရမျ NGO United for Democratic Myanmar တှဲဖကျအတှငျးရေးမှူး ကိုရဈခတြျက ပွောပါတယျ။
“ မီဇိုရမျအစိုးရမှာက အဲဒီစဈဘေးရှောငျတှအေတှကျ သီးသန့ျခမြှတျထားတဲ့ငှကွေေးရေးတော့မရှိဘူး ဘတျဂကြျမရှိဘူး။ သူကဗဟိုအစိုးရကို စဈဘေးရှောငျ တှအေတှကျဆိုပွီးမှ ပိုကျဆံတောငျးထားတာရှိတယျ။ အရငျတခေါကျကတော့သူက သိနျး တထောငျလောကျတောငျးတယျ။ ပထမတခေါကျက သူကသိနျးသုံးရာတော့ ဗဟိုအစိုးရကခပြေးတယျ။ အဲဒီသိနျးသုံးရာ ခပြေး လာတဲ့ဟာကို သူကပွညျနယျတိုငျးမှာရှိတဲ့သူက DC (District Commissioner) တှကေိုအကုနျလုံးခှဲဝလေိုကျတာ။ DC ကနတေဆင့ျ အဲဒီစဈဘေးရှောငျတှေ လိုအပျနတေဲ့နရောမှာ သူကပွနျပွီးတော့မှ ကူညီဆောငျရှကျပေးနတေဲ့ဟာလေးတှတေော့ရှိတယျ။ ကနြျတဲ့ သိနျး(၇၀၀)လဲ မကွာခငျရမှာဘဲလို့သူတို့မြှောျလင့ျတာပေါ့နောျ။”
High-Level Committee on Myanmar refugee အဖှဲ့ရဲ့စာရငျးမှတျတမျးအရ အခုလကျရှိ မီဇိုရမျပွညျနယျ ခရိုငျ ၆ ခုမှာ စဈဘေးရှောငျစခနျး(၁၄၉) ခုရှိ ပွီးတော့ စခနျးနစေဈဘေးရှောငျဦးရေ( ၁၁၈၀၀) ကြောျရှိပွီး စခနျးပွငျပမှာ နထေိုငျကွသူ ၁၈၁၀၀ ကြောျရှိတယျလို့ ထုတျပွနျထားပါတယျ။
ဒါပမေဲ့ ခငြျးလူ့အခှင့ျအဖဖှဲ့ရဲ့မှတျတမျးအရ ဒီထကျပိုမြားတယျလို့ ခငြျးလူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့ဒုတိယအမှုဆောငျဒါရိုကျတာ Za Uk ling ကပွောပါတယျ။
“ စဈဘေးတိမျးရှောငျနတေဲ့အခွအေနမှော ကြှနျတောျတို့စာရငျးအရ ဒီခငြျးပွညျနယျအတှငျးမှာ IDPက(၇၀၀၀၀)နီးပါး လောကျရှိတယျ။ ခငြျးပွညျနယျပွငျပ အဓိကအားဖွငျ ဒီမီဇိုရမျထဲကို ဒီဒုက်ခသညျ တှအေနနေဲ့ရောကျလာတဲ့သူတှေ (၅၀၀၀၀) ကြောျရှိနပွေီး။ စဈကောငျစီအာဏာသိမျးပွီးကတညျးက တသိနျးကြောျ ကြှနျတောျတို့ခငြျးပွညျသူလူထုတှကေ နရေပျတှကေို စှန့ျခှါပွီးတော့ သူတို့စဈဘေးရှောငျအနနေဲ့နခေဲ့တယျ။ ”
မွနျမာနိုငျငံမှာ ၂၀၂၁ ခုနှဈ ဖဖေောျဝါရီ (၁) ရကျနေ့က စဈတပျအာဏာသိမျးမှုအပွီး ဖွဈပှါးနတေဲ့ တိုကျပှဲတှကွေောင့ျ ခငြျးပွညျနယျ ဖလမျး မတူပီ ထနျတလနျနဲ့ စဈကိုငျးတိုငျးကလေး မွို့နယျက ဒသေခံတှကေနေ မီဇိုရမျပွညျနယျဘကျကို ထှကျပွေးတိမျးရှောငျ နကွေသူတှေ ရှိနဆေဲဖွဈပါတယျ။ မီဇိုရမျပွညျနယျအစိုးရအပါဝငျ အစိုးရမဟုတျ တဲ့ (NGO) အဖှဲ့အစညျးတှေ ဘာသာရေးအသငျးအဖှဲ့အစညျးတှကေနေ ရောကျရှိလာတဲ့ မွနျမာနိုငျငံဘကျက ဒုက်ခသညျတှကေို အတတျနိုငျဆုံး ကူညီဆောငျရှကျပေး နတေယျလို့ ဒသေတှငျး လူမှုအဖှဲ့အစညျး တာဝနျရှိသူတှကေ ပွောပါတယျ။
