မြန်မာနိုင်ငံက ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါတတိယလှိုင်းမှာ ကုသရေးပိုင်းဆိုင်ရာ အခက်အခဲတွေ ရင်ဆိုင်ခဲ့ကြပြီးနောက်၊ အခုတခါ စားသောက်နေထိုင်ရေး အခက်အခဲဖြစ်နေကြသူတွေ တော်တော်လေး များလာနေပါတယ်။ ကပ်ဘေးကာလ အချိန်ကြာလာတာနဲ့အမျှ အခက်အခဲတွေကို ပြည်သူတွေဘယ်လို ရင်ဆိုင်ဖြတ်သန်းနေရပါသလဲ။ ရန်ကုန်ကလာတဲ့ ဒီသတင်းအကြောင်းအရာနဲ့ ပတ်သက်လို့ ဒေါ်ခင်မျိုးသက်က ပြောပြပေးမှာပါ။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါ ထိန်းချုပ်နိုင်ဖို့ စည်းကမ်း ကန့်သတ်ချက်တွေထုတ်ပြန်ထားတာနဲ့အတူ အလုပ်အကိုင်တချို့ ရပ်နားထားတဲ့အတွက် ဝင်ငွေထိခိုက် စားဝတ်နေရေး မပြေလည်သူတွေလည်း များလာပါတယ်။ ကျေးလက်ဒေသတွေကနေ ရန်ကုန်မြို့လာပြီး အလုပ်လုပ်ကိုင်နေသူ တော်တော်များများ ဒီကာလမှာ ပိုပြီးကြပ်တည်းလာတယ်လို့ ရန်ကုန်မြို့က လူမှုကူညီရေးအသင်း တာဝန်ရှိသူတဦးက ပြောပါတယ်။
"ကျနော်တို့ ကိုဗစ် ပထမလှိုင်း၊ ဒုတိယလှိုင်း၊ တတိယလှိုင်းနဲ့ လာခဲ့လိုက်တာ နှစ်ပတ်လည်ကျော်သွားပြီလေ။ နှစ်ပတ်လည်ကျော်သွားပြီး လုပ်ငန်းကိုင်ခန်းတွေလည်း အဆင်မပြေကြဘူး။ လုပ်ငန်းရှင်တွေကလည်း တချို့တွေအလုပ်တွေ နားထားတော့ လက်လုပ်လက်စားသမားတွေအတွက်လည်း အခက်အခဲဖြစ်တယ်။ နောက်ပြီးတော့ စက်ရုံအလုပ်သမားတွေ ဆိုရင်လည်း အဓိကပြဿနာက အထည်ချုပ်ပေါ့။ အထည်ချုပ်ဆို ဝန်ထမ်းအများကြီးနဲ့ အလုပ်လုပ်ရတာလေ။ အဲတော့ သူတို့ရပ်သွားတဲ့ စက်ရုံဆိုရင် အလုပ်လက်မဲ့တွေ အများကြီးဖြစ်ကုန်ကြတယ်။ အဲအပေါ်မှာ စားဝတ်နေရေးတွေလည်း အဆင်မပြေတော့ ရရာအလုပ်ကလေးတွေ လိုက်လုပ်တော့လည်း ကိုဗစ်ကတခါထပ်မွှေတဲ့ အခါကျတော့ တော်တော်များများ အခက်အခဲ ဒုက္ခရောက်နေတော့ ကျနော်တို့လည်း တတ်နိုင်သလောက်လေးပေါ့။ အကုန်လုံးတော့ လူသိအောင်တော့ မဝေငှနိုင်ဘူး။ တကယ်ကို ချို့တဲ့နွမ်းပါးတယ်ဆိုတဲ့ နေရာမျိုးတွေကိုတော့ ထိထိရောက်ရောက် လိုက်လံလှူဒါန်းပြီးတော့ ဆောင်ရွက်ပေးတယ်ပေါ့။"
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကပ်ရောဂါနဲ့ နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုတွေကြောင့် အခုနှစ်ဝက်အတွင်းမှာ အလုပ်အကိုင် ၂.၂ သန်း ဆုံးရှုံးနိုင်တယ်လို့ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားရေးရာအဖွဲ့ ILO က ခန့်မှန်းထားပါတယ်။ ကပ်ရောဂါကာလ ချမှတ်ထားတဲ့ ကန့်သတ်ချက်တွေ ရက်ထပ်တိုးတာတွေရှိနေတဲ့ မွန်ပြည်နယ်၊ မော်လမြိုင်မြို့မှာလည်း လက်လုပ်လက်စားလုပ်ကိုင်သူတွေ ပိုအခက်တွေ့နေလို့ နေ့စဉ်မပြတ် လှူဒါန်းပေးနေရတဲ့အကြောင်း ပရဟိတဆောင်ရွက်ပေးနေသူတဦးက ပြောပါတယ်။
"ကိုဗစ်နဲ့သတ်မှတ်ထားတဲ့ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေက ကိုဗစ်မပြတ်သေးတဲ့အခါကျတော့ သူတို့က တလပြီးတလ ထပ်တိုးနေတယ်။ ထပ်တိုးနေတော့ အကုန်လုံးကလည်း အလုပ်တွေမလုပ်ရဘူး။ ဆိုင်တွေလည်းပိတ်၊ ဈေးတွေလည်း ပိတ်ထားတယ်။ သာမန်စားသောက်ရေး အဆင်မပြေတဲ့မိသားစုက ပြဿနာမရှိပေမယ့် အောက်ခြေဘက်မှာဆိုရင် ဒုက္ခရောက်တဲ့မိသားစုတွေက များတယ်။ ကျနော့်ကိုဆို တနေ့တနေ့ ဖုန်းဆက်အကူအညီတောင်းတာ အယောက် ၂၀၊ ၃၀ လောက်ရှိတယ်။ အရင်ကတည်းက တနေ့လုပ်မှ တနေ့စားရတဲ့ အနှေးယာဉ်သမားတွေ၊ တက္ကစီသမားတွေ၊ သုံးဘီးသမားတွေ၊ နေ့စားသမားတွေ ဆိုရင်တော့ ထမင်းတနပ်စားရဖို့တောင် ပိုက်ဆံမရှိတဲ့အနေအထားတွေ ဖြစ်နေတယ်။ ကျနော်တို့တွေ အဓိကလိုအပ်တဲ့နေရာကို ပစ္စည်းလိုက်လှူနေတဲ့ အခါကျတော့ သူတို့ရဲ့အနေအထားလေးတွေ မြင်နေရတာပေါ့နော်။ တချို့ဆို မိသားစုတွေများတယ်။ တချို့ဆိုရင် ဆန်ပြုတ် ပြုတ်စားရတဲ့အနေအထားကိုတောင် ရောက်နေတဲ့မိသားစုတွေ အများကြီးပဲ။"
စစ်တပ်အာဏာသိမ်း အုပ်ချုပ်နေစဉ်အတွင်း ရိုက်ခတ်တဲ့ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါတတိလှိုင်းမှာ ပြည်သူအများစုက ကိုယ်ထူကိုယ်ထစနစ်နဲ့ ကပ်ဘေးကို ရင်ဆိုင်ခဲ့ကြရပါတယ်။ ကပ်ရောဂါကာလအတွင်း လူမှုကူညီပေးသူတွေ တော်တော်များများရှိလာတဲ့ စစ်ကိုင်းတိုင်း၊ မုံရွာမြို့မှာ အခုရက်ပိုင်းအတွင်း ကိုဗစ်ဖြစ်ပွားနှုန်းကျဆင်းပါပြီ။ ဒါပေမဲ့ ကပ်ရောဂါရဲ့နောက်ဆက်တွဲ လိုအပ်နေသူတွေကို ကူညီရာမှာ အခက်အခဲတချို့ကြုံတွေ့ရတယ်လို့ ကူညီဆောင်ရွက်ပေးနေသူတဦးက ပြောပါတယ်။
"ကျနော်တို့အသင်းအနေနဲ့တော့ ပထမ ၁ရက်နေ့ကနေပြီးတော့ လကုန်အထိဆိုရင်တော့ ကျနော်တို့စာရင်းပြုစုထားတာ အားလုံးပေါင်း အိမ်ခြေ ၁,၇၀၀ နီးပါးရှိပြီဗျ။ အခုကလည်း ကျနော်တို့ ပစ္စည်းပတ်ဝေနေတဲ့ အချိန်လေးဗျ။ အခု အာဏာသိမ်းကာလ အကြပ်အတည်းလေးတွေရော၊ သူတို့ရဲ့ လမ်းခရီးပိတ်ပင်မှုကြောင့် ကျနော်တို့ လုံးဝကြပ်တည်းရတာပေါ့။ သွားချင်တဲ့နေရာ အဓိကမရောက်တာတို့ အဲလိုပုံစံမျိုးလေးတွေတော့ ရှိတယ်ဗျ။ ကျနော်တို့ ကွေ့ပတ်သွားနေရတုန်း။"
အာဏာရှင်ဆန့်ကျင်ရေး CDM လှုပ်ရှားမှုမှာ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေ တော်တော်များများပါဝင်နေတဲ့အတွက် ကပ်ရောဂါ တတိယလှိုင်းကျရောက်ချိန်မှာ ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှုတွေက အရင်ကိုဗစ်လှိုင်းတွေကထက်စာရင် လျော့ကျခဲ့ပါတယ်။ အမေရိကန်နဲ့ ဥရောပသမဂ္ဂကတော့ ကပ်ရောဂါကာလ ကူညီဆောင်ရွက်ပေးနေသူတွေ လုံခြုံရေးဘေးကင်းဖို့နဲ့ သူတို့ကိုပစ်မှတ်မထားဖို့ သတိပေးထားပါတယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့ ဇူလိုင်လနဲ့ ဩဂုတ်လဆန်းပိုင်းတွေမှာ ကိုဗစ်ရောဂါကူးစက်ခံရသူနဲ့ သေဆုံးသူအရေအတွက် အမြင့်ဆုံးဖြစ်ခဲ့ပြီး လူနာတွေလိုအပ်နေတဲ့ အောက်စီဂျင်ရှားပါးမှု ပြဿနာတွေလည်း ရင်ဆိုင်ခဲ့ရပါတယ်။ ဩဂုတ်လ တတိယပတ်ကစပြီး ရောဂါပျံ့နှံ့ကူးစက်မှု တဖြည်းဖြည်းကျဆင်းလာတယ်လို့ ကျန်းမာရေးတာဝန်ရှိသူတွေနဲ့ ပရဟိတဆောင်ရွက်ပေးနေသူတွေက ပြောပါတယ်။ ကပ်ရောဂါထိန်းချုပ်နိုင်ဖို့အတွက် အခြေခံပညာသင်ကျောင်းတွေနဲ့ ရုံးတွေ၊ ဈေးတွေအပါအဝင် လူစည်ကားတဲ့နေရာတွေကိုလည်း ရက်အကန့်အသတ်နဲ့ ထပ်တိုးပိတ်ထားရပါတယ်။ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာန ထုတ်ပြန်ထားတဲ့ စာရင်းအရ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကိုဗစ်အတည်ပြုလူနာ စုစုပေါင်း ၃၉၂,၀၀၀ ကျော်နဲ့ သေဆုံးသူ ၁၅,၁၀၀ ကျော် ရှိပါတယ်။
-----------------------
ကိုဗဈတတိယလှိုငျးကွောင့ျမွနျမာလူထု လူမှုအခကျခဲကွုံနေ
မွနျမာနိုငျငံက ကိုဗဈကပျရောဂါတတိယလှိုငျးမှာ ကုသရေးပိုငျးဆိုငျရာ အခကျအခဲတှေ ရငျဆိုငျခဲ့ကွပွီးနောကျ၊ အခုတခါ စားသောကျနထေိုငျရေး အခကျအခဲဖွဈနကွေသူတှေ တောျတောျလေး မြားလာနပေါတယျ။ ကပျဘေးကာလ အခြိနျကွာလာတာနဲ့အမြှ အခကျအခဲတှကေို ပွညျသူတှဘေယျလို ရငျဆိုငျဖွတျသနျးနရေပါသလဲ။ ရနျကုနျကလာတဲ့ ဒီသတငျးအကွောငျးအရာနဲ့ ပတျသကျလို့ ဒေါျခငျမြိုးသကျက ပွောပွပေးမှာပါ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ ကိုဗဈကပျရောဂါ ထိနျးခြုပျနိုငျဖို့ စညျးကမျး ကန့ျသတျခကြျတှထေုတျပွနျထားတာနဲ့အတူ အလုပျအကိုငျတခြို့ ရပျနားထားတဲ့အတှကျ ဝငျငှထေိခိုကျ စားဝတျနရေေး မပွလေညျသူတှလေညျး မြားလာပါတယျ။ ကြေးလကျဒသေတှကေနေ ရနျကုနျမွို့လာပွီး အလုပျလုပျကိုငျနသေူ တောျတောျမြားမြား ဒီကာလမှာ ပိုပွီးကွပျတညျးလာတယျလို့ ရနျကုနျမွို့က လူမှုကူညီရေးအသငျး တာဝနျရှိသူတဦးက ပွောပါတယျ။
"ကနြောျတို့ ကိုဗဈ ပထမလှိုငျး၊ ဒုတိယလှိုငျး၊ တတိယလှိုငျးနဲ့ လာခဲ့လိုကျတာ နှဈပတျလညျကြောျသှားပွီလေ။ နှဈပတျလညျကြောျသှားပွီး လုပျငနျးကိုငျခနျးတှလေညျး အဆငျမပွကွေဘူး။ လုပျငနျးရှငျတှကေလညျး တခြို့တှအေလုပျတှေ နားထားတော့ လကျလုပျလကျစားသမားတှအေတှကျလညျး အခကျအခဲဖွဈတယျ။ နောကျပွီးတော့ စကျရုံအလုပျသမားတှေ ဆိုရငျလညျး အဓိကပွူနာက အထညျခြုပျပေါ့။ အထညျခြုပျဆို ဝနျထမျးအမြားကွီးနဲ့ အလုပျလုပျရတာလေ။ အဲတော့ သူတို့ရပျသှားတဲ့ စကျရုံဆိုရငျ အလုပျလကျမဲ့တှေ အမြားကွီးဖွဈကုနျကွတယျ။ အဲအပေါျမှာ စားဝတျနရေေးတှလေညျး အဆငျမပွတေော့ ရရာအလုပျကလေးတှေ လိုကျလုပျတော့လညျး ကိုဗဈကတခါထပျမှှတေဲ့ အခါကတြော့ တောျတောျမြားမြား အခကျအခဲ ဒုက်ခရောကျနတေော့ ကနြောျတို့လညျး တတျနိုငျသလောကျလေးပေါ့။ အကုနျလုံးတော့ လူသိအောငျတော့ မဝငှေနိုငျဘူး။ တကယျကို ခြို့တဲ့နှမျးပါးတယျဆိုတဲ့ နရောမြိုးတှကေိုတော့ ထိထိရောကျရောကျ လိုကျလံလှူဒါနျးပွီးတော့ ဆောငျရှကျပေးတယျပေါ့။"
မွနျမာနိုငျငံမှာ ကပျရောဂါနဲ့ နိုငျငံရေးမတညျငွိမျမှုတှကွေောင့ျ အခုနှဈဝကျအတှငျးမှာ အလုပျအကိုငျ ၂.၂ သနျး ဆုံးရှုံးနိုငျတယျလို့ အပွညျပွညျဆိုငျရာ အလုပျသမားရေးရာအဖှဲ့ ILO က ခန့ျမှနျးထားပါတယျ။ ကပျရောဂါကာလ ခမြှတျထားတဲ့ ကန့ျသတျခကြျတှေ ရကျထပျတိုးတာတှရှေိနတေဲ့ မှနျပွညျနယျ၊ မောျလမွိုငျမွို့မှာလညျး လကျလုပျလကျစားလုပျကိုငျသူတှေ ပိုအခကျတှေ့နလေို့ နေ့စဉျမပွတျ လှူဒါနျးပေးနရေတဲ့အကွောငျး ပရဟိတဆောငျရှကျပေးနသေူတဦးက ပွောပါတယျ။
"ကိုဗဈနဲ့သတျမှတျထားတဲ့ စညျးမဉြျးစညျးကမျးတှကေ ကိုဗဈမပွတျသေးတဲ့အခါကတြော့ သူတို့က တလပွီးတလ ထပျတိုးနတေယျ။ ထပျတိုးနတေော့ အကုနျလုံးကလညျး အလုပျတှမေလုပျရဘူး။ ဆိုငျတှလေညျးပိတျ၊ ဈေးတှလေညျး ပိတျထားတယျ။ သာမနျစားသောကျရေး အဆငျမပွတေဲ့မိသားစုက ပွူနာမရှိပမေယ့ျ အောကျခွဘေကျမှာဆိုရငျ ဒုက်ခရောကျတဲ့မိသားစုတှကေ မြားတယျ။ ကနြော့ျကိုဆို တနေ့တနေ့ ဖုနျးဆကျအကူအညီတောငျးတာ အယောကျ ၂၀၊ ၃၀ လောကျရှိတယျ။ အရငျကတညျးက တနေ့လုပျမှ တနေ့စားရတဲ့ အနှေးယာဉျသမားတှေ၊ တက်ကစီသမားတှေ၊ သုံးဘီးသမားတှေ၊ နေ့စားသမားတှေ ဆိုရငျတော့ ထမငျးတနပျစားရဖို့တောငျ ပိုကျဆံမရှိတဲ့အနအေထားတှေ ဖွဈနတေယျ။ ကနြောျတို့တှေ အဓိကလိုအပျတဲ့နရောကို ပစ်စညျးလိုကျလှူနတေဲ့ အခါကတြော့ သူတို့ရဲ့အနအေထားလေးတှေ မွငျနရေတာပေါ့နောျ။ တခြို့ဆို မိသားစုတှမြေားတယျ။ တခြို့ဆိုရငျ ဆနျပွုတျ ပွုတျစားရတဲ့အနအေထားကိုတောငျ ရောကျနတေဲ့မိသားစုတှေ အမြားကွီးပဲ။"
စဈတပျအာဏာသိမျး အုပျခြုပျနစေဉျအတှငျး ရိုကျခတျတဲ့ ကိုဗဈကပျရောဂါတတိလှိုငျးမှာ ပွညျသူအမြားစုက ကိုယျထူကိုယျထစနဈနဲ့ ကပျဘေးကို ရငျဆိုငျခဲ့ကွရပါတယျ။ ကပျရောဂါကာလအတှငျး လူမှုကူညီပေးသူတှေ တောျတောျမြားမြားရှိလာတဲ့ စဈကိုငျးတိုငျး၊ မုံရှာမွို့မှာ အခုရကျပိုငျးအတှငျး ကိုဗဈဖွဈပှားနှုနျးကဆြငျးပါပွီ။ ဒါပမေဲ့ ကပျရောဂါရဲ့နောကျဆကျတှဲ လိုအပျနသေူတှကေို ကူညီရာမှာ အခကျအခဲတခြို့ကွုံတှေ့ရတယျလို့ ကူညီဆောငျရှကျပေးနသေူတဦးက ပွောပါတယျ။
"ကနြောျတို့အသငျးအနနေဲ့တော့ ပထမ ၁ရကျနေ့ကနပွေီးတော့ လကုနျအထိဆိုရငျတော့ ကနြောျတို့စာရငျးပွုစုထားတာ အားလုံးပေါငျး အိမျခွေ ၁,၇၀၀ နီးပါးရှိပွီဗြ။ အခုကလညျး ကနြောျတို့ ပစ်စညျးပတျဝနေတေဲ့ အခြိနျလေးဗြ။ အခု အာဏာသိမျးကာလ အကွပျအတညျးလေးတှရေော၊ သူတို့ရဲ့ လမျးခရီးပိတျပငျမှုကွောင့ျ ကနြောျတို့ လုံးဝကွပျတညျးရတာပေါ့။ သှားခငြျတဲ့နရော အဓိကမရောကျတာတို့ အဲလိုပုံစံမြိုးလေးတှတေော့ ရှိတယျဗြ။ ကနြောျတို့ ကှေ့ပတျသှားနရေတုနျး။"
အာဏာရှငျဆန့ျကငြျရေး CDM လှုပျရှားမှုမှာ ကနြျးမာရေးဝနျထမျးတှေ တောျတောျမြားမြားပါဝငျနတေဲ့အတှကျ ကပျရောဂါ တတိယလှိုငျးကရြောကျခြိနျမှာ ပွညျသူ့ကနြျးမာရေးဝနျဆောငျမှုတှကေအရငျကိုဗဈလှိုငျးတှကေထကျစာရငျ လြော့ကခြဲ့ပါတယျ။ အမရေိကနျနဲ့ ဥရောပသမဂ်ဂကတော့ ကပျရောဂါကာလ ကူညီဆောငျရှကျပေးနသေူတှေ လုံခွုံရေးဘေးကငျးဖို့နဲ့ သူတို့ကိုပဈမှတျမထားဖို့ သတိပေးထားပါတယျ။
ပွီးခဲ့တဲ့ ဇူလိုငျလနဲ့ ဩဂုတျလဆနျးပိုငျးတှမှော ကိုဗဈရောဂါကူးစကျခံရသူနဲ့ သဆေုံးသူအရအေတှကျ အမွင့ျဆုံးဖွဈခဲ့ပွီး လူနာတှလေိုအပျနတေဲ့ အောကျစီဂငြျရှားပါးမှု ပွူနာတှလေညျး ရငျဆိုငျခဲ့ရပါတယျ။ ဩဂုတျလ တတိယပတျကစပွီး ရောဂါပြံ့နှံ့ကူးစကျမှု တဖွညျးဖွညျးကဆြငျးလာတယျလို့ ကနြျးမာရေးတာဝနျရှိသူတှနေဲ့ ပရဟိတဆောငျရှကျပေးနသေူတှကေ ပွောပါတယျ။ ကပျရောဂါထိနျးခြုပျနိုငျဖို့အတှကျ အခွခေံပညာသငျကြောငျးတှနေဲ့ ရုံးတှေ၊ ဈေးတှအေပါအဝငျ လူစညျကားတဲ့နရောတှကေိုလညျး ရကျအကန့ျအသတျနဲ့ ထပျတိုးပိတျထားရပါတယျ။ ကနြျးမာရေးဝနျကွီးဌာန ထုတျပွနျထားတဲ့ စာရငျးအရ မွနျမာနိုငျငံမှာ ကိုဗဈအတညျပွုလူနာ စုစုပေါငျး ၃၉၂,၀၀၀ ကြောျနဲ့ သဆေုံးသူ ၁၅,၁၀၀ ကြောျ ရှိပါတယျ။
