(Zawgyi/Unicode)
ကမ္ဘာကြီးဟာ အခုအခါမှာ COVID-19 ကပ်ရောဂါအတွက် သေရေးရှင်ရေး တမ ျှ အရေးအကြီးဆုံး အခြေအနေကို ရောက်နေပြီဖြစ်ပြီး မသေသင့်ပဲ သေဆုံးရတာတွေ၊ ကျန်းမာရေး စနစ်ပျက်စီးသွားတာနဲ့ စီးပွားရေး အခြေနေဆိုးတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်ရတာမျိုးတွေ ဖြစ်မလာအောင် ကာကွယ်နိုင်ဖို့ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံတွေအနေနဲ့ ချက်ချင်းအရေးယူ ဆောင်ရွက်ကြဖို့ WHO ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့အကြီးအကဲ Tedros Adhanom Ghebreyesus က သောကြာနေ့ ဂျနီဗာ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။
“အခုအချိန်ဟာ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအမျာအပြားမှာ အထူးသဖြင့် ကမ္ဘာ့မြောက်ခြမ်းက နိုင်ငံတွေမှာ ဒီကပ်ရောဂါအတွက် အရေးပါဆုံးအနေထားကို ရောက်နေပြီ ဖြစ်ပြီး လာမယ့် လတွေအတွင်း အခြေနေဟာ သိပ်ခက်ခဲလာနိုင်သလို တချို့နိုင်ငံတွေ အတွက်ဆို အန္တရာယ် သိပ်များလာမယ့် အနေထားရှိနေတယ်လို့ ပြောသွားတာပါ။”
နိုင်ငံအတော်များများမှာ အခုအခါ COVID-19 ဖြစ်ပွားမှု တိုးလာနေပြီး ဆေးရုံတွေ အရေးပေါ်ဌာနတွေမှာ မနိုင်မနင်းဖြစ်လာတာ ဒါမှမဟုတ် ဖြစ်လုနီးပါး အခြေနေရောက်လာနေတာတွေ့နေရတယ်လို့ လည်းပြောပါတယ်။
ဒါ့အပြင် အခြေနေတွေ ထိန်းမနိုင်သိမ်းမရ ဖြစ်မလာအောင် ကာကွယ်ဖို့ အတွက် အချက် ၅ ချက်ကို နိုင်ငံ့အစိုးရတွေက ချက်ချင်းလုပ်ဆောင်ဖို့လည်း ပြောပါတယ်။ ပထမဆုံး အချက်အနေနဲ့ ကိုယ့်နိုင်ငံထဲမှာ ဒီရောဂါနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဖြစ်ပွါးနေတဲ့ အခြေနေမှန်ကို သိအောင် လုပ်ဖို့ လိုအပ်တယ်လို့ WHO အကြီးအကဲ ကပြောပါတယ်။ ဒီကပ်ရောဂါအတွက် ထိန်းချုပ်မှုအောင်မြင်အောင် ဆောင်ရွက်နိုင်တဲ့ နိုင်ငံတွေ အနေနဲ့လည်း ကူးစက်မှု ဆက်ပြီး ကျဆင်းအောင် သေသေချာချာ လုပ်ဖို့အပြင် ရောဂါဖြစ်ပွါးမှုကို ဆန်းစစ်ပြီး တုန့်ပြန်နိုင်အောင် အသင့်ပြင်ထားဖို့ ပြောပါတယ်။
ဒုတိယအနေနဲ့ ကူးစက်မှုတိုးလာပြီး ဆေးရုံတွေ အရေးပေါ်ဌာနတွေမှာ လူနာတိုးလာနေသူတွေ အနေနဲ့လည်း တတ်နိုင်သမျှ အမြန်ဆုံး အခြေနေကို ထိန်းနိုင်အောင် လုပ်ဆောင်ကြဖို့၊ တတိယအနေနဲ့ ဒီကပ်ရောဂါ ပြန့်ပွားမှုမရှိစေဖို့ လိုအပ်တာတွေကို ချပြပြီး ကိုယ့်နိုင်ငံရဲ့ အခြေနေမှန်ကို ပြည်သူတွေ သိအောင် ရိုးသားရှင်းလင်းစွာ တင်ပြကြဖို့ နိုင်ငံ့ခေါင်းတွေကို တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။
ဒီရောဂါဆိုင်ရာ တားမြစ်ချက်တွေကို ပြည်သူတွေ လိုက်နာဖို့ လွယ်ကူစေမယ့် စနစ်တွေ ချမှတ်ဖို့လို အရေးယူဆောင်ရွက်မှုတွေ လုပ်ရမှာ ဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့တဲ့ အပြင် နောက်ဆုံး အချက် အနေနဲ့ ရောဂါ အကူးစက်ခံရသူတွေနဲ့ သူတို့ရဲ့ မိသားစုဝင်တွေ ရှေ့ဆက် ဘာတွေ လုပ်ရမယ် ဆိုတာကို သိအောင် အစိုးရက ပြည်သူနဲ့ထိတွေ့ ပြောဆိုဖို့ လိုအပ်တယ်လို့လည်း ပြောပါတယ်။
တကယ်လို့ နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်တွေ အနေနဲ့ ဒီအချက်တွေကို လိုက်နာဆောင်ရွက်ပြီး ရောဂါဖြစ်သူတွေကို ခြေရာခံတာ၊ သီးခြားခွဲနေဖို့ အစီစဉ်တွေ ချမှတ်တာတွေ ဆက်လုပ်မယ် ဆိုရင် ဒီကပ်ရောဂါအတွက် အသွားအလာ ပိတ်ပင်တားမြစ်တဲ့ shutdowns လုပ်တာတွေ နေအိမ်မှာပဲ နေဖို့ stay-at-home အမိန့် ထုတ်ပြန်ရတာမျိုးကို ရှောင်ကျဉ် နိုင်မယ်လို့လည်း ပြောပါတယ်။
.............
COVID ကူးစကျပြံံ့နှံ့မှု အပူတပွငျး ကိုငျတှယျလုပျဆောငျဖို့ ကမ်ဘာ့ခေါငျးဆောငျတှကေို WHO တိုကျတှနျး
(Unicode)
ကမ်ဘာကွီးဟာ အခုအခါမှာ COVID-19 ကပျရောဂါအတှကျ သရေေးရှငျရေး တမ ြှ အရေးအကွီးဆုံး အခွအေနကေို ရောကျနပွေီဖွဈပွီး မသသေင့ျပဲ သဆေုံးရတာတှေ၊ ကနြျးမာရေး စနဈပကြျစီးသှားတာနဲ့ စီးပှားရေး အခွနေဆေိုးတှနေဲ့ ရငျဆိုငျရတာမြိုးတှေ ဖွဈမလာအောငျ ကာကှယျနိုငျဖို့ ကမ်ဘာ့နိုငျငံတှအေနနေဲ့ ခကြျခငြျးအရေးယူ ဆောငျရှကျကွဖို့ WHO ကမ်ဘာ့ကနြျးမာရေးအဖှဲ့အကွီးအကဲ Tedros Adhanom Ghebreyesus က သောကွာနေ့ ဂနြီဗာ သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲမှာ တိုကျတှနျးလိုကျပါတယျ။
“အခုအခြိနျဟာ ကမ်ဘာ့နိုငျငံအမြာအပွားမှာ အထူးသဖွင့ျ ကမ်ဘာ့မွောကျခွမျးက နိုငျငံတှမှော ဒီကပျရောဂါအတှကျ အရေးပါဆုံးအနထေားကို ရောကျနပွေီ ဖွဈပွီး လာမယ့ျ လတှအေတှငျး အခွနေဟော သိပျခကျခဲလာနိုငျသလို တခြို့နိုငျငံတှေ အတှကျဆို အန်တရာယျ သိပျမြားလာမယ့ျ အနထေားရှိနတေယျလို့ ပွောသှားတာပါ။”
နိုငျငံအတောျမြားမြားမှာ အခုအခါ COVID-19 ဖွဈပှားမှု တိုးလာနပွေီး ဆေးရုံတှေ အရေးပေါျဌာနတှမှော မနိုငျမနငျးဖွဈလာတာ ဒါမှမဟုတျ ဖွဈလုနီးပါး အခွနေရေောကျလာနတောတှေ့နရေတယျလို့ လညျးပွောပါတယျ။
ဒါ့အပွငျ အခွနေတှေေ ထိနျးမနိုငျသိမျးမရ ဖွဈမလာအောငျ ကာကှယျဖို့ အတှကျ အခကြျ ၅ ခကြျကို နိုငျငံ့အစိုးရတှကေ ခကြျခငြျးလုပျဆောငျဖို့လညျး ပွောပါတယျ။ ပထမဆုံး အခကြျအနနေဲ့ ကိုယ့ျနိုငျငံထဲမှာ ဒီရောဂါနဲ့ ပတျသကျပွီး ဖွဈပှါးနတေဲ့ အခွနေမှေနျကို သိအောငျ လုပျဖို့ လိုအပျတယျလို့ WHO အကွီးအကဲ ကပွောပါတယျ။ ဒီကပျရောဂါအတှကျ ထိနျးခြုပျမှုအောငျမွငျအောငျ ဆောငျရှကျနိုငျတဲ့ နိုငျငံတှေ အနနေဲ့လညျး ကူးစကျမှု ဆကျပွီး ကဆြငျးအောငျ သသေခြောခြာ လုပျဖို့အပွငျ ရောဂါဖွဈပှါးမှုကို ဆနျးစဈပွီး တုန့ျပွနျနိုငျအောငျ အသင့ျပွငျထားဖို့ ပွောပါတယျ။
ဒုတိယအနနေဲ့ ကူးစကျမှုတိုးလာပွီး ဆေးရုံတှေ အရေးပေါျဌာနတှမှော လူနာတိုးလာနသေူတှေ အနနေဲ့လညျး တတျနိုငျသမြှ အမွနျဆုံး အခွနေကေို ထိနျးနိုငျအောငျ လုပျဆောငျကွဖို့၊ တတိယအနနေဲ့ ဒီကပျရောဂါ ပွန့ျပှားမှုမရှိစဖေို့ လိုအပျတာတှကေို ခပြွပွီး ကိုယ့ျနိုငျငံရဲ့ အခွနေမှေနျကို ပွညျသူတှေ သိအောငျ ရိုးသားရှငျးလငျးစှာ တငျပွကွဖို့ နိုငျငံ့ခေါငျးတှကေို တိုကျတှနျးလိုကျပါတယျ။
ဒီရောဂါဆိုငျရာ တားမွဈခကြျတှကေို ပွညျသူတှေ လိုကျနာဖို့ လှယျကူစမေယ့ျ စနဈတှေ ခမြှတျဖို့လို အရေးယူဆောငျရှကျမှုတှေ လုပျရမှာ ဖွဈကွောငျး ပွောကွားခဲ့တဲ့ အပွငျ နောကျဆုံး အခကြျ အနနေဲ့ ရောဂါ အကူးစကျခံရသူတှနေဲ့ သူတို့ရဲ့ မိသားစုဝငျတှေ ရှေ့ဆကျ ဘာတှေ လုပျရမယျ ဆိုတာကို သိအောငျ အစိုးရက ပွညျသူနဲ့ထိတှေ့ ပွောဆိုဖို့ လိုအပျတယျလို့လညျး ပွောပါတယျ။
တကယျလို့ နိုငျငံ့ခေါငျးဆောငျတှေ အနနေဲ့ ဒီအခကြျတှကေို လိုကျနာဆောငျရှကျပွီး ရောဂါဖွဈသူတှကေို ခွရောခံတာ၊ သီးခွားခှဲနဖေို့ အစီစဉျတှေ ခမြှတျတာတှေ ဆကျလုပျမယျ ဆိုရငျ ဒီကပျရောဂါအတှကျ အသှားအလာ ပိတျပငျတားမွဈတဲ့ shutdowns လုပျတာတှေ နအေိမျမှာပဲ နဖေို့ stay-at-home အမိန့ျ ထုတျပွနျရတာမြိုးကို ရှောငျကဉြျ နိုငျမယျလို့လညျး ပွောပါတယျ။
