(Zawgyi / Unicode)
ဒီကနေ့ တနင်္ဂနွေနေ့ မေလ ၃ ရက်နေ့မှာ ကျရောက်တဲ့ နိုင်ငံတကာ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်နေ့မှာ မြန်မာနိုင်ငံထဲက သတင်းမီဒီယာတွေရဲ့ အခြေအနေကို မဆုမွန်က စုစည်းတင်ပြထားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ သတင်းမီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့် အခြေအနေဟာ မကြာသေးခင် နှစ်တွေကစလို့ ကျဆင်းလာနေကြောင်း ပြည်တွင်းပြည်ပက သတင်းမီဒီယာသမားတွေနဲ့ စာနယ်ဇင်းလွတ်လပ်ခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူတွေက ထောက်ပြနေကြတာပါ။ အထူးသဖြင့် COVID-19 ကပ်ရောဂါနဲ့ ကြုံနေရသလို လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေ ဖြစ်ပွားနေတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ သတင်းသမားတွေအနေနဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေ အခက်အခဲတွေ ကြုံနေရတယ်လို့လည်း မြန်မာစာနယ်ဇင်းသမားတွေက ပြောကြပါတယ်။
မြန်မာသတင်းမီဒီယာကောင်စီရဲ့ တွဲဘက်အတွင်းရေးမှူး ၁ ဦးမြင့်ကျော်ကတော့ အရပ်သားအစိုးရလက်ထက် ရောက်လာပေမယ့် သတင်းမီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့် အခြေအနေတွေ တိုးတက်မလာဘူးလို့ ပြောပါတယ်။
"သတင်းအချက်အလက်စီးဆင်းခွင့် Access to Information ကလည်း သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်မှာ အရေးကြီးတဲ့ဟာမျိုး အဲ့ဒါလည်း တိုးတက်မလာဘူးပေါ့နော်။ ကျနော့်အမြင်ကတော့ NLD အစိုးရလက်ထက်မှာ တချို့သော သတင်းမီဒီယာနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ မူဝါဒတွေမှာ သတင်းမီဒီယာတွေကို မျက်နှာသာပေးတာမျိုး မတွေ့ရဘူး။ သတင်းမီဒီယာကို ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းပြောမယ် သတင်းအချက်လက်ကို နှစ်လမ်းသွား အပြန်အလှန် မေးမြန်းတဲ့ဟာမျိုး၊ နောက် သတင်းထုတ်ပြန်တာမျိုး ပေးတဲ့မူဝါဒမျိုး မတွေ့ရဘဲနဲ့ တဖက်သတ်ပဲ တဖက်ကပဲ ထုတ်ပြန်မယ်၊ အဲ့ဒါကိုပဲရေးကြဆိုတဲ့ အယူအဆမျိုးရှိတယ်။ နောက်တခုက အစိုးရဆိုလည်း နိုင်ငံပိုင်မီဒီယာက ထုတ်ပြန်တာ၊ နောက် တပ်မတော်ဘက်ကလည်း တပ်ဘက်က ထုတ်ပြန်တာပဲ ရေးဆိုတာမျိုးပဲ များတယ်ပေါ့နော်။ ဒါကြောင့် ဒီအခြေအနေကလည်း သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်အတွက် မကောင်းဘူး။ အထူးသဖြင့် ကိုဗစ်နဲ့ပတ်သက်ပြီးလည်း အရင်က ညွှန်ချုပ်လောက်ကို ပြောရေးဆိုခွင့်ပေးလိုက်တယ်။ အခုလည်း ပြောရေးဆိုခွင့်ပေးလိုက်တယ်။ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူကို ပေးလိုက်တယ်ဆိုကတည်းကိုက ဒီဟာက သတင်းကို မပြောစေချင်တဲ့သဘောမျိုး၊ သတင်းအချက်အလက်ရဖို့ ခက်လာတယ်။ ဒါကလည်း သတင်းမီဒီယာနဲ့ပတ်သက်တဲ့ ပွင့်လင်းတဲ့အမြင်မျိုးမဟုတ်ဘူး။ ပေးသလောက်ပဲ ရေးစေချင်တဲ့သဘော၊ သတင်းမီဒီယာဆီက စီးဆင်းမှုကို ထိန်းချုပ်တဲ့သဘော ခန့်မှန်းမိတယ်။"
စာနယ်ဇင်းလွတ်လပ်ခွင့်အရေး လှုပ်ရှားနေတဲ့ PEN MYANMAR အဖွဲ့ကတော့ COVID-19 ကပ်ရောဂါနဲ့ လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေကြား သတင်းရဖို့ ကြိုးပမ်းနေကြရတဲ့ သတင်းထောက်တွေကို ဂုဏ်ပြုကြောင်းလည်း နိုင်ငံတကာ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်နေ့ အထိမ်းအမှတ်အဖြစ် ထုတ်ပြန်တဲ့ ကြေညာချက်မှာ ဖော်ပြခဲ့တာပါ။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အခက်အခဲတွေကြား သတင်းယူကြရတဲ့ သတင်းသမားတွေ သတင်းထောက်တွေဟာလည်း အာဏာပိုင်တွေရဲ့ ဖမ်းဆီးအရေးယူမှုတွေနဲ့ မကြာခဏ ကြုံရတာဟာလည်း သတင်းမီဒီယာ လွတ်လပ်ခွင့်အတွက် ကြီးမားတဲ့ စိန်ခေါ်မှုတခုအဖြစ် PEN MYANMAR အဖွဲ့က အကြံပေးပုဂ္ဂိုလ်တဦးဖြစ်တဲ့ ဦးမျိုးမြင့်ငြိမ်းက ထောက်ပြပါတယ်။
"ကိုဗစ်နဲ့ဆက်စပ်ပြီး ပြောရမယ်ဆိုရင်တော့ မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ သတင်းစာတွေ မထွက်နိုင်တာ ဂျာနယ်တွေမထွက်နိုင်တာ ဘာတို့နဲ့ဆိုတော့ သတင်းသမားတွေအတွက်လည်း အခက်အခဲတွေရှိနေတာ အမှန်ပဲ၊ ရေးစရာနေရာမရှိ ဖြစ်ရတယ်။ နောက်တခုက စစ်ပွဲတွေဖြစ်နေတဲ့နေရာတွေ နောက် အင်တာနက် Shut Down အလုပ်ခံထားတဲ့ နေရာတွေမှာလည်း သတင်းရယူရတာ အခက်ခဲဖြစ်လာတယ်။ အဲ့ဒီ့နေရာတွေကိုလည်း သွားလို့မရဘူး။ သွားတာတို့ အဲ့ဒီ့ဒေသတွေက တိုက်ပွဲသတင်းတွေ ဖော်ပြရာမှာလည်း သတင်းသမားတွေက တရားမဝင် အဖွဲ့အစည်းနဲ့ ဆက်သွယ်တယ်ဆိုပြီး အရေးယူခံရတာတွေ ရှိလာတယ်။
"ကျနော်တို့ ကျန်းမာရေးနဲ့ပတ်သက်ပြီး သတင်းထုတ်ပြန်ရာမှာလည်း ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူကို ပြောင်းလဲပြီးတဲ့နောက် တော်တော်လေး အခက်အခဲဖြစ်သွားတာ တွေ့ရတယ်။ အဲ့ဒါကတော့ မြန်မာပြည်ရဲ့ အစဉ်အလာလိုကို ဖြစ်လာတယ်။ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူတွေဟာ ဘယ်တော့မှ ပြောလေ့မရှိဘူးပေါ့။ နောက် အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် ဆိုရင်လည်း ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူက ပြောတဲ့အတွက်ပဲ အပြောင်းအလဲတွေ လုပ်ခံရတာ တွေ့ရတယ်။ အဲ့ဒီ့အတွက် ကျနော်တို့ PEN MYANMAR အနေနဲ့ ပြောချင်တာက သတင်းသမားတွေကို ဒီ့ထက်ပို သတင်းရယူပိုင်ခွင့်ကို ဒီ့ထက်ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် အစိုးရအနေနဲ့ လုပ်ပေးစေချင်တာကို ကျနော်တို့ တောင်းဆိုချင်ပါတယ်။"
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ၂၀၁၇ ခုနှစ်ကစလို့ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် (NLD) ပါတီက ဦးဆောင်တဲ့ အရပ်သားအစိုးရ အာဏာရလာပြီးနောက် သတင်းမီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့် အခြေအနေတွေ တိုးတက်လာမယ်လို့ မျှော်လင့်ခဲ့ကြပေမယ့် ထင်သလောက် ဖြစ်မလာတဲ့အပေါ်မှာလည်း သတင်းသမားတွေ စိတ်ပျက်နေကြတာပါ။
အထူးသဖြင့် သတင်းမီဒီယာ လွတ်လပ်ခွင့်တွေ တိုးတက်ဖို့ မူဝါဒတွေနဲ့ ဥပဒေတွေကို ပြင်ဆင်ဖို့ လိုနေပြီလို့လည်း မြန်မာသတင်းမီဒီယာကောင်စီက ဦးမြင့်ကျော်က သတိပေးပါတယ်။
"ဥပဒေတွေ ပြင်ဆင်မှုတွေကို တကယ်ပဲ သတင်းမီဒီယာလွတ်လပ်မှုကို အသားပေးတဲ့ ဥပဒေပြင်ဆင်မှုတွေ လုပ်ပါ။ နောက် သတင်းအချက်အလက်ရယူခွင့် Access to Information တွေ တိုးတက်လာအောင် တကယ်ပွင့်လင်းတဲ့ မီဒီယာကို တိတိကျကျ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ဖြေကြားနိုင်တဲ့ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ၊ နောက် သတင်းဌာနတွေကို သတင်းအချက်လက်တွေကို ဝန်ကြီးဌာနတွေကနေ လွယ်လွယ်ကူကူနဲ့ ထုတ်ပေးတဲ့ မူဝါဒမျိုး ပြင်ဆင်ဖို့လိုတယ်။ နောက်တခုက သတင်းသမားတွေ မီဒီယာတွေ ဖော်ပြတာ တစုံတရာ မကျေလည်မှု မကျေနပ်မှု ရှိတယ်ဆိုရင်လည်း အစိုးရရော တပ်ရောအနေနဲ့ တရားစွဲဆိုတာ အမှုဖွင့်တာကို မလုပ်ဘဲ သတင်းမီဒီယာကောင်စီကတဆင့် ဖြေရှင်းဖို့ဆိုတဲ့ မူဝါဒတွေကို ကျင့်သုံးပါလို့ ပြောချင်ပါတယ်။"
PEN MYANMAR အဖွဲ့က ဦးမျိုးမြင့်ငြိမ်းကလည်း မြန်မာနိုင်ငံတွင်းမှာ သတင်းအချက်အလက် ရယူခွင့်ဆိုင်ရာ ဥပဒေ ပြဋ္ဌာန်းနိုင်မှ မူဝါဒတွေ ပြင်ဆင်သုံးသပ်နိုင်မှ ဒီအခက်ခဲတွေ ပြေလည်မယ်လို့ ရှုမြင်ပါတယ်။
"တကယ်က သတင်းစာနယ်ဇင်း လွတ်လပ်ခွင့်ကို တကယ်ပေးတယ်ဆိုရင် သတင်းအချက်အလက်တွေကို လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ပြန်ပေးရမယ်။ ဥပမာ တပ်မတော်သတင်းမှန် ပြန်ကြားရေးဆိုရင်လည်း တကယ်တမ်း မေးရ ပြောရ သိပ်ခက်ပါတယ်။ အဲ့ဒါတွေက ဘယ်အချိန်မှ အဆင်ပြေနိုင်မလဲဆိုရင် Rights to Information သတင်းအချက်အလက်တွေ သိနိုင်မယ့် ဥပဒေတွေ ပေါ်ပေါက်လာမှသာလျှင် ဥပဒေတွေနဲ့အညီ လုပ်လာမှပဲ အဆင်ပြေလာနိုင်မယ့်သဘော ဖြစ်တယ်။ အခုက မြန်မာနိုင်ငံမှာ သတင်းအချက်အလက် ရယူခွင့် ဥပဒေအက်က အခုအချိန်အထိ လွှတ်တော်ကို တင်သွင်းထားတာပဲ ရှိသေးတယ်။ အဲ့ဒီ့တော့ သတင်းအချက်လက် သိပိုင်ခွင့် လွှတ်တော်မှာ ဥပဒေအနေနဲ့ အတည်ပြုနိုင်ခြင်း မရှိသေးသရွေ့ကာလပတ်လုံး သတင်းစီးဆင်းပိုင်ခွင့်က အခက်အခဲတွေ ဖြစ်နေဦးမှာပဲ၊ ဒါကြောင့် အမြန်ဆုံး ပြဋ္ဌာန်းပေးဖို့လိုတယ်။"
လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂ အထူးကိုယ်စားလှယ် David Kaye ကလည်း နိုင်ငံတကာ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်နေ့ အထိမ်းအမှတ်အဖြစ် ထုတ်ပြန်ခဲ့တဲ့ ကြေညာချက်ထဲမှာ ကမ္ဘာတဝန်း သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် ရရှိရေး အလေးထားဖို့ တိုက်တွန်းခဲ့ပြီး အထူးသဖြင့် လူထုကျန်းမာရေး ပြဿနာကြီးဖြစ်တဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကပ်ရောဂါနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရချိန်မှာ အရေးကြီးတဲ့ သတင်းအချက်အလက်တွေ ရရှိရေးမှာ သတင်းမီဒီယာ လွတ်လပ်ခွင့်ဟာ အရေးပါကြောင်းလည်း ထောက်ပြထားပါတယ်။
--------------------------------
(Unicode)
မွနျမာနိုငျငံမှာ သတငျးလှတျလပျခှင့ျ ဘာကွောင့ျကဆြငျးနရေသလဲ
(Zawgyi / Unicode)
ဒီကနေ့ တနငျ်ဂနှနေေ့ မလေ ၃ ရကျနေ့မှာ ကရြောကျတဲ့ နိုငျငံတကာ သတငျးလှတျလပျခှင့ျနေ့မှာ မွနျမာနိုငျငံထဲက သတငျးမီဒီယာတှရေဲ့ အခွအေနကေို မဆုမှနျက စုစညျးတငျပွထားပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ သတငျးမီဒီယာလှတျလပျခှင့ျ အခွအေနဟော မကွာသေးခငျ နှဈတှကေစလို့ ကဆြငျးလာနကွေောငျး ပွညျတှငျးပွညျပက သတငျးမီဒီယာသမားတှနေဲ့ စာနယျဇငျးလှတျလပျခှင့ျအရေး လှုပျရှားသူတှကေ ထောကျပွနကွေတာပါ။ အထူးသဖွင့ျ COVID-19 ကပျရောဂါနဲ့ ကွုံနရေသလို လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခတှေ ဖွဈပှားနတေဲ့ မွနျမာနိုငျငံမှာ သတငျးသမားတှအေနနေဲ့ စိနျခေါျမှုတှေ အခကျအခဲတှေ ကွုံနရေတယျလို့လညျး မွနျမာစာနယျဇငျးသမားတှကေ ပွောကွပါတယျ။
မွနျမာသတငျးမီဒီယာကောငျစီရဲ့ တှဲဘကျအတှငျးရေးမှူး ၁ ဦးမွင့ျကြောျကတော့ အရပျသားအစိုးရလကျထကျ ရောကျလာပမေယ့ျ သတငျးမီဒီယာလှတျလပျခှင့ျ အခွအေနတှေေ တိုးတကျမလာဘူးလို့ ပွောပါတယျ။
"သတငျးအခကြျအလကျစီးဆငျးခှင့ျ Access to Information ကလညျး သတငျးလှတျလပျခှင့ျမှာ အရေးကွီးတဲ့ဟာမြိုး အဲ့ဒါလညျး တိုးတကျမလာဘူးပေါ့နောျ။ ကနြော့ျအမွငျကတော့ NLD အစိုးရလကျထကျမှာ တခြို့သော သတငျးမီဒီယာနဲ့ ပတျသကျတဲ့ မူဝါဒတှမှော သတငျးမီဒီယာတှကေို မကြျနှာသာပေးတာမြိုး မတှေ့ရဘူး။ သတငျးမီဒီယာကို ပှင့ျပှင့ျလငျးလငျးပွောမယျ သတငျးအခကြျလကျကို နှဈလမျးသှား အပွနျအလှနျ မေးမွနျးတဲ့ဟာမြိုး၊ နောကျ သတငျးထုတျပွနျတာမြိုး ပေးတဲ့မူဝါဒမြိုး မတှေ့ရဘဲနဲ့တဖကျသတျပဲ တဖကျကပဲ ထုတျပွနျမယျ၊ အဲ့ဒါကိုပဲရေးကွဆိုတဲ့ အယူအဆမြိုးရှိတယျ။ နောကျတခုက အစိုးရဆိုလညျး နိုငျငံပိုငျမီဒီယာက ထုတျပွနျတာ၊ နောကျ တပျမတောျဘကျကလညျး တပျဘကျက ထုတျပွနျတာပဲ ရေးဆိုတာမြိုးပဲ မြားတယျပေါ့နောျ။ ဒါကွောင့ျ ဒီအခွအေနကေလညျး သတငျးလှတျလပျခှင့ျအတှကျ မကောငျးဘူး။ အထူးသဖွင့ျ ကိုဗဈနဲ့ပတျသကျပွီးလညျး အရငျက ညှှနျခြုပျလောကျကို ပွောရေးဆိုခှင့ျပေးလိုကျတယျ။ အခုလညျး ပွောရေးဆိုခှင့ျပေးလိုကျတယျ။ ပွောရေးဆိုခှင့ျရှိသူကို ပေးလိုကျတယျဆိုကတညျးကိုက ဒီဟာက သတငျးကို မပွောစခေငြျတဲ့သဘောမြိုး၊ သတငျးအခကြျအလကျရဖို့ ခကျလာတယျ။ ဒါကလညျး သတငျးမီဒီယာနဲ့ပတျသကျတဲ့ ပှင့ျလငျးတဲ့အမွငျမြိုးမဟုတျဘူး။ ပေးသလောကျပဲ ရေးစခေငြျတဲ့သဘော၊ သတငျးမီဒီယာဆီက စီးဆငျးမှုကို ထိနျးခြုပျတဲ့သဘော ခန့ျမှနျးမိတယျ။"
စာနယျဇငျးလှတျလပျခှင့ျအရေး လှုပျရှားနတေဲ့ PEN MYANMAR အဖှဲ့ကတော့ COVID-19 ကပျရောဂါနဲ့ လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခတှကွေား သတငျးရဖို့ ကွိုးပမျးနကွေရတဲ့ သတငျးထောကျတှကေို ဂုဏျပွုကွောငျးလညျး နိုငျငံတကာ သတငျးလှတျလပျခှင့ျနေ့ အထိမျးအမှတျအဖွဈ ထုတျပွနျတဲ့ ကွညောခကြျမှာ ဖောျပွခဲ့တာပါ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ အခကျအခဲတှကွေား သတငျးယူကွရတဲ့ သတငျးသမားတှေ သတငျးထောကျတှဟောလညျး အာဏာပိုငျတှရေဲ့ ဖမျးဆီးအရေးယူမှုတှနေဲ့ မကွာခဏ ကွုံရတာဟာလညျး သတငျးမီဒီယာ လှတျလပျခှင့ျအတှကျ ကွီးမားတဲ့ စိနျခေါျမှုတခုအဖွဈ PEN MYANMAR အဖှဲ့က အကွံပေးပုဂ်ဂိုလျတဦးဖွဈတဲ့ ဦးမြိုးမွင့ျငွိမျးက ထောကျပွပါတယျ။
"ကိုဗဈနဲ့ဆကျစပျပွီး ပွောရမယျဆိုရငျတော့ မွနျမာနိုငျငံအနနေဲ့ သတငျးစာတှေ မထှကျနိုငျတာ ဂြာနယျတှမေထှကျနိုငျတာ ဘာတို့နဲ့ဆိုတော့ သတငျးသမားတှအေတှကျလညျး အခကျအခဲတှရှေိနတော အမှနျပဲ၊ ရေးစရာနရောမရှိ ဖွဈရတယျ။ နောကျတခုက စဈပှဲတှဖွေဈနတေဲ့နရောတှေ နောကျ အငျတာနကျ Shut Down အလုပျခံထားတဲ့ နရောတှမှောလညျး သတငျးရယူရတာ အခကျခဲဖွဈလာတယျ။ အဲ့ဒီ့နရောတှကေိုလညျး သှားလို့မရဘူး။ သှားတာတို့ အဲ့ဒီ့ဒသေတှကေ တိုကျပှဲသတငျးတှေ ဖောျပွရာမှာလညျး သတငျးသမားတှကေ တရားမဝငျ အဖှဲ့အစညျးနဲ့ ဆကျသှယျတယျဆိုပွီး အရေးယူခံရတာတှေ ရှိလာတယျ။
"ကနြောျတို့ ကနြျးမာရေးနဲ့ပတျသကျပွီး သတငျးထုတျပွနျရာမှာလညျး ပွောရေးဆိုခှင့ျရှိသူကို ပွောငျးလဲပွီးတဲ့နောကျ တောျတောျလေး အခကျအခဲဖွဈသှားတာ တှေ့ရတယျ။ အဲ့ဒါကတော့ မွနျမာပွညျရဲ့ အစဉျအလာလိုကို ဖွဈလာတယျ။ ပွောရေးဆိုခှင့ျရှိသူတှဟော ဘယျတော့မှ ပွောလေ့မရှိဘူးပေါ့။ နောကျ အမြိုးသားဒီမိုကရစေီအဖှဲ့ခြုပျ ဆိုရငျလညျး ပွောရေးဆိုခှင့ျရှိသူက ပွောတဲ့အတှကျပဲ အပွောငျးအလဲတှေ လုပျခံရတာ တှေ့ရတယျ။ အဲ့ဒီ့အတှကျ ကနြောျတို့ PEN MYANMAR အနနေဲ့ ပွောခငြျတာက သတငျးသမားတှကေို ဒီ့ထကျပို သတငျးရယူပိုငျခှင့ျကို ဒီ့ထကျကယြျကယြျပွန့ျပွန့ျ အစိုးရအနနေဲ့လုပျပေးစခေငြျတာကို ကနြောျတို့ တောငျးဆိုခငြျပါတယျ။"
မွနျမာနိုငျငံမှာ ၂၀၁၇ ခုနှဈကစလို့ အမြိုးသားဒီမိုကရစေီအဖှဲ့ခြုပျ (NLD) ပါတီက ဦးဆောငျတဲ့ အရပျသားအစိုးရ အာဏာရလာပွီးနောကျ သတငျးမီဒီယာလှတျလပျခှင့ျ အခွအေနတှေေ တိုးတကျလာမယျလို့ မြှောျလင့ျခဲ့ကွပမေယ့ျ ထငျသလောကျ ဖွဈမလာတဲ့အပေါျမှာလညျး သတငျးသမားတှေ စိတျပကြျနကွေတာပါ။
အထူးသဖွင့ျ သတငျးမီဒီယာ လှတျလပျခှင့ျတှေ တိုးတကျဖို့ မူဝါဒတှနေဲ့ ဥပဒတှေကေို ပွငျဆငျဖို့ လိုနပွေီလို့လညျး မွနျမာသတငျးမီဒီယာကောငျစီက ဦးမွင့ျကြောျက သတိပေးပါတယျ။
"ဥပဒတှေေ ပွငျဆငျမှုတှကေို တကယျပဲ သတငျးမီဒီယာလှတျလပျမှုကို အသားပေးတဲ့ ဥပဒပွေငျဆငျမှုတှေ လုပျပါ။ နောကျ သတငျးအခကြျအလကျရယူခှင့ျ Access to Information တှေ တိုးတကျလာအောငျ တကယျပှင့ျလငျးတဲ့ မီဒီယာကို တိတိကကြြ ရှငျးရှငျးလငျးလငျး ဖွကွေားနိုငျတဲ့ ပွောရေးဆိုခှင့ျရှိသူ၊ နောကျ သတငျးဌာနတှကေို သတငျးအခကြျလကျတှကေို ဝနျကွီးဌာနတှကေနေ လှယျလှယျကူကူနဲ့ ထုတျပေးတဲ့ မူဝါဒမြိုး ပွငျဆငျဖို့လိုတယျ။ နောကျတခုက သတငျးသမားတှေ မီဒီယာတှေ ဖောျပွတာ တစုံတရာ မကြလေညျမှု မကြနေပျမှု ရှိတယျဆိုရငျလညျး အစိုးရရော တပျရောအနနေဲ့ တရားစှဲဆိုတာ အမှုဖှင့ျတာကို မလုပျဘဲ သတငျးမီဒီယာကောငျစီကတဆင့ျ ဖွရှေငျးဖို့ဆိုတဲ့ မူဝါဒတှကေို ကငြ့ျသုံးပါလို့ ပွောခငြျပါတယျ။"
PEN MYANMAR အဖှဲ့က ဦးမြိုးမွင့ျငွိမျးကလညျး မွနျမာနိုငျငံတှငျးမှာ သတငျးအခကြျအလကျ ရယူခှင့ျဆိုငျရာ ဥပဒေ ပွဋ်ဌာနျးနိုငျမှ မူဝါဒတှေ ပွငျဆငျသုံးသပျနိုငျမှ ဒီအခကျခဲတှေ ပွလေညျမယျလို့ ရှုမွငျပါတယျ။
"တကယျက သတငျးစာနယျဇငျး လှတျလပျခှင့ျကို တကယျပေးတယျဆိုရငျ သတငျးအခကြျအလကျတှကေို လှတျလပျစှာ ထုတျပွနျပေးရမယျ။ ဥပမာ တပျမတောျသတငျးမှနျ ပွနျကွားရေးဆိုရငျလညျး တကယျတမျး မေးရ ပွောရ သိပျခကျပါတယျ။ အဲ့ဒါတှကေ ဘယျအခြိနျမှ အဆငျပွနေိုငျမလဲဆိုရငျ Rights to Information သတငျးအခကြျအလကျတှေ သိနိုငျမယ့ျ ဥပဒတှေေ ပေါျပေါကျလာမှသာလြှငျ ဥပဒတှေနေဲ့အညီ လုပျလာမှပဲ အဆငျပွလောနိုငျမယ့ျသဘော ဖွဈတယျ။ အခုက မွနျမာနိုငျငံမှာ သတငျးအခကြျအလကျ ရယူခှင့ျ ဥပဒအေကျက အခုအခြိနျအထိ လှှတျတောျကို တငျသှငျးထားတာပဲ ရှိသေးတယျ။ အဲ့ဒီ့တော့ သတငျးအခကြျလကျ သိပိုငျခှင့ျ လှှတျတောျမှာ ဥပဒအေနနေဲ့ အတညျပွုနိုငျခွငျး မရှိသေးသရှေ့ကာလပတျလုံး သတငျးစီးဆငျးပိုငျခှင့ျက အခကျအခဲတှေ ဖွဈနေဦးမှာပဲ၊ ဒါကွောင့ျ အမွနျဆုံး ပွဋ်ဌာနျးပေးဖို့လိုတယျ။"
လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂ အထူးကိုယျစားလှယျ David Kaye ကလညျး နိုငျငံတကာ သတငျးလှတျလပျခှင့ျနေ့ အထိမျးအမှတျအဖွဈ ထုတျပွနျခဲ့တဲ့ ကွညောခကြျထဲမှာ ကမ်ဘာတဝနျး သတငျးလှတျလပျခှင့ျ ရရှိရေး အလေးထားဖို့ တိုကျတှနျးခဲ့ပွီး အထူးသဖွင့ျ လူထုကနြျးမာရေး ပွူနာကွီးဖွဈတဲ့ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ကပျရောဂါနဲ့ ရငျဆိုငျနရေခြိနျမှာ အရေးကွီးတဲ့ သတငျးအခကြျအလကျတှေ ရရှိရေးမှာ သတငျးမီဒီယာ လှတျလပျခှင့ျဟာ အရေးပါကွောငျးလညျး ထောကျပွထားပါတယျ။
